Gero eta digitalizatuago dagoen mundu honetan, paperezko egunkaria eta liburu fisikoak digitalen ordez ordezkatu ditugu, eta gero eta administrazio izapide gehiago egiten ditugu web bidez. Aitzitik, igandean hauteslekuetara joango gara hautestontzi baten barruan paper bat sartzera, duela mende batzuk egiten zen bezala. Digitalizazioa luzerako iritsi da, baina oraindik analogikoa den prozesu bat indarrean dago: hauteskundeak. Zergatik jarraitzen dugu paperean bozkatzen? Gertu al dago online bozkatuko dugun eguna? Ba al dago herrialde demokratikorik non horrela bozkatzen den?
Gero eta gehiago dira galdetzen dutenak zergatik, gaur egun dauden aurrerapen teknologikoekin, hauteskunde-prozesuak modu tradizionalean egiten jarraitzen ditugun, azken hamarkadetan botoa emateko modua ia ezertan aldatu gabe. Oraindik ere ikusten dugu nola iristen den hauteskunde-propaganda postontzietara, kaleetan kartelak itsasten dira eta boto-paper eta gutun batekin bozkatzen jarraitzen da. Herrialde batzuetan hauteskunde-sistema eraldatuz joan da digitalizazioarekin batera, boto elektronikoa edo online sartuz; aldiz, Europar Batasun ia osoan era tradizionalean bozkatzen jarraitzen da.
Estonia eta Brasil
Estonia da arau hori hausten duen Europar Batasuneko herrialdeetako bat. 2005az geroztik, nortasun-agiri elektronikoa duten herritarrei aukera ematen zaie online bozkatzeko. Horretarako, herritarrek PIN zenbaki sekretu bat dute, eta sistemak bermatzen du botoak enkriptatuta daudela boto-emailearen anonimotasuna gordetzeko. Estonia EBko herrialderik digitalizatuena da, eta Interneterako sarbidea izatea herritarrek duten eskubide konstituzionala da. Botoa online emateko aukeraz gain, estoniarrek e-demokraziari loturiko tresnak dituzte, hala nola parlamentuari lege-ekimenak bultzatzeko edo kontsulta publikoak deitzeko aukera. Herritarrek parte hartzeko modu horiek harrera ona dute herrialde baltikoan.
Brasil da beste kasu bat. Boto elektronikoari esker, herritarrek gailu elektronikoen bidez bozkatu dezakete, parte-hartzea errazteko eta boto-zenbaketa arintzeko. Sistema hori 1996tik erabiltzen da Brasilen, eta munduko aurreratuenetakotzat eta seguruenetakotzat jotzen da. Hautetsontzi elektronikoek zenbakizko teklatu eta pantaila bat dituzte, non boto-emaileak aukeratutako hautagaiaren argazkia ikus ditzakeen.
[Estonian] 2005az geroztik, nortasun-agiri elektronikoa duten herritarrei aukera ematen zaie online bozkatzeko. Horretarako, herritarrek PIN zenbaki sekretu bat dute
Hautestontziak ez daude Internetera konektatuta, eta datuak sare independente baten bidez transmititzen dira Brasiliako kontabilizazio zentraleko sistemara. Emaitza ordu gutxitan ezagutzen da, herrialdeko eremu ezkutuenek emaitzak azkar jakinaraz ditzaketelako. Hala ere, Jair Bolsonaro presidente ohiak behin baino gehiagotan jarri du zalantzan hautetsontzi elektronikoen fidagarritasuna, eta paperezko botora itzultzea proposatu du, iruzur frogarik aurkeztu gabe.
Esku-sartzeak
Dena ez da positiboa, ezta hain erraza ere. Estonian egindako azken hauteskundeetan, emaitzetan esku-sartu izana salatu da, eta zibereraso kasuak ere, NATOko herrialdeen eta Errusiaren arteko tentsio testuinguru batean. Hori da, beharbada, mendebaldeko herrialdeetan boto elektronikoa ez ezartzeko arrazoietako bat. Beste zenbait arrazoi dira honakoak: hauteskunde-emaitzak alda edo oztopa ditzaketen zibererasoen beldurra, boto-sekretuaren berme eza edo boto-emaileen nortasunaren miaketa. Hauteskundeetatik online ateratako emaitzaren legitimazioa ere zalantzan jar liteke. Boto-paperen erregistro fisikorik ez dagoenez, zalantza edo inpugnaziorik izanez gero, botoak ezin badira berriro zenbatu, hautesleek prozesu demokratikoarekiko konfiantza galduko lukete, eta hori legitimatzea arriskuan egongo litzateke.
Estonian egindako azken hauteskundeetan, emaitzetan esku-sartu izana salatu da, eta zibereraso kasuak ere, NATOko herrialdeen eta Errusiaren arteko tentsio testuinguru batean
Aurrerapen teknologiko guztiek bezala, alde ona eta txarra dute. Kasu horretan, boto elektronikoa aurrerapausoa izan daiteke botoak zenbatzeko prozesua arintzeko eta papera bezalako baliabideak aurrezteko. Baina, bestetik, lortutako emaitzen legitimazioari buruzko zalantza sor dezake, eta demokrazia ezegonkortu dezaketen zibererasoei atea irekitzen die. Batzuetan, tradizionala izan daiteke eraginkorrena eta seguruena, eta baliteke aurrerapen teknologikoak, hala nola online botoa, demokrazia finkatuetan erabat ez inplemetatzea etorkizunean.