ChatGPTk eraman zuen adimen artifiziala kontzeptua lehen lerrora, baina horri loturiko ikerketak 50 urte baino gehiago ditu. Euskal industrian 2000ko hamarkadan hasi zen txertatzen. Bilakaera horren eragile eta lekuko izan da Ikerlan zentro teknologikoa. Egun langileen herenak egiten du lan modu baten edo bestean AAri loturik, eta datozen urteetan 30 milioi euroko fakturazioa aurreikusi dute adimen artifizialari loturiko proiektuen eskutik. Aizea Lojo Novo Ikerlaneko Adimen Artifizialeko taldeko arduradunarekin hitz egin du EnpresaBIDEAk, euskal industriaren ikuspegitik iraultza nondik datorren eta nora doan ulertu asmoz.
Adimen artifizial sortzailea azken urteotako protagonista ukaezina izan da. Baina zenbat darama euskal industriak adimen artifiziala txertatzen eta garatzen?
Adimen artifizialaren ibilbidea zabala da. Ikerlanen kasuan, adibidez, sorreratik bertatik —1974. urtean jaio zen— dago AAren ikerketan aritzen den ekipoa. Baina egia da oro har euskal industria 2000ko hamarkada hasieran hasi zela AA txertatzen. Hala ere, jauzi nabarmena izan da berriki digitalizazioaren eskutik, AA erabat integratzen ari delako. Izan ere, plataforma digitalak sortu ziren makinek eskaintzen zituzten datu guztiak jasotzeko. Eta behin datu horiek jasota zituztela, hurrengo pausoa zen finkatzea horietatik zein ezagutza atera zezaketen. Horrela hasi ziren adimen artifizialeko algoritmoak txertatzen. AAk ahalbidetzen du industria-enpresek beren eraginkortasuna hobetu dezaten, prozesuak optimizatu ditzaten, akatsak aurreikusi ditzaten, eta irtenbide adimentsuagoak garatzen.
Sektore guztietan garapen bera izan al du?
Hainbat sektoretan aplikatu izan da historikoki adimen artifiziala, baina sektore batzuetan berebiziko garapena izan du. Fabrikazio aurreratuan, adibidez, ikusmen artifizialak akatsak antzematen ditu denbora errealean, kalitatea hobetuta eta kostuak murriztuta. Automobilgintzan, mantentze prediktiboak makineriako akatsak aurreratzen ditu, jarduerarik gabeko denborak minimizatuta. Energiaren sektorean, AAren ereduek sare adimendunak optimizatzen dituzte eta energia berriztagarrien sorrera iragartzen dute. Logistikan, AAk hobetu egiten du inbentarioen eta garraio-bideen kudeaketa, emisioak eta entrega-denborak murriztuta. Gainera, ikusi besterik ez dago zer jauzi teknologiko eman duten enpresek AA sortzaileari esker; izan ere, ahots bidezko komunikazio arinagoa ahalbidetzen du makinekin eta zerbitzuekin, erabiltzailearen eta makinaren arteko elkarreragina hobetuz eta bezeroarekiko arreta arinduz. Aplikazio horiek erakusten dute AA jasangarritasunerako eta berrikuntzarako ezinbesteko aliatu ere bihurtu dela.
"Oro har euskal industria 2000ko hamarkada hasieran hasi zela AA txertatzen. Hala ere, jauzi nabarmena izan da berriki digitalizazioaren eskutik"
Edozein kasutan, adimen artifiziala iraganeko, orainaldiko eta etorkizuneko soluzioa da, ez da?
Zalantzarik gabe, egungo irtenbidea da industriarentzat, prozesuak eta eragiketak sektore giltzarri bihurtzen ari baitira berehala. Enpresak ingurumen-teknologiak erabiltzen ari dira ekoizpena optimizatzeko, kostuak murrizteko eta erabakiak denbora errealean hartzeko. Hala ere, etorkizuneko irtenbidea ere bada, aplikazio berriak garatu ahala haren bilakaerak eta hedapenak aurrera jarraitzen baitute, hala nola automatizazio aurreratuagoa, AA sortzailea edo makinen eta gizakien arteko elkarrekintzaren hobekuntza.
Makinak konputazionalki geroz eta handiagoak dira, eta kognitiboki ere gaitasun gehiago ditugu. Etorkizunean makinarekin ahoz hitz egiteko gaitasuna izango dugu, eta makinak esango digu non duen matxura, lengoaia naturalarekin erantzuteko gaitasuna izango baitu, edo laguntzaile birtualek esango digute zein pauso eman behar ditugun osagai bat aldatzeko.
AArekiko mesfidati izateko arrazoiak ba al daude?
AAk aukera interesgarriak eskaintzen dizkigu eta aukera horiei probetxua ateratzea da gizartearen erronka. Teknologia guztiekin bezala, AArekin ere, erabilean dago gakoa. Lagungarri izateko garatu den teknologia da, onura asko ekarriko dituena, hala nola, osasungintza eta energiaren sektorean.
"Bezeroak ez du soilik makina erosi nahi; jakin nahi du zenbat ekoitziko duen, edota zenbatera jarri dezakeen ekoizpena handitzeko"
Ikerlanen jardueran zenbat suposatzen du adimen artifizialaren lerroak?
Lau urteko epean 30 milioi euroko fakturazioa espero dugu digitalizazio eta AAn. Eta momentuz, aurreikuspen hori betetzen ari gara.
Ideia bat egitearren, gaur egun Ikerlanen 450 pertsona inguru gara, eta horietatik herena ari gara AAn lanean. Soilik Teknologia digitalen eta adimen artifizialeko unitatean 130 langile gaude. Eta ez bakarrik algoritmoak egiten, baizik eta algoritmo horiek dispositiboetan, trenetan edo dena delako aplikazioetan txertatzen.
Bezeroak euskal enpresak ala nazioartekoak dira?
Gehiengoak euskal enpresak dira. Baina multinazionalekin ere aritzen gara. Adibidez Nestléren hornitzaile nagusia gara digitalizazioan eta AAko gaietan. Garraio sektorean, bezero dasko ditugu trenbide sarean, auto autonomoen munduan, igogailuetan... Osasungintzan lan egiten dugu zahar-egoitzekin jendearen degradazio kognitiboa ikusteko edo gaixotasunak aurreikusteko. Energia eolikoan eta eguzki-energiarekin ere aritzen gara. Garatzen dugun teknologia, zeharkakoa da, eta sektore anitzetan izaten du aplikazioa.
"Onura asko dakartzen teknologia da AA, hala nola, osasungintza eta energiaren sektorean"
Makinekin aho bidezko interakzioa ahalbidetzen duten makinarik garatu ahal duzue Ikerlanen?
Orain oso-oso murgilduta gaude teknologia horietan. Txatbot modukoa sortu dugu, lengoaia naturalaren bitartez erantzuten dizuna. Demagun informazio bat behar duzula, eta dokumentuz dokumentu joan behar zarela hori bilatu nahian. Pentsa zenbat dokumentazio dagoen enpresetan eta zein lan nekeza izan daitekeen. Txatbot horrek erantzun ahalko lizuke zuk dokumentuetan bila ibili gabe.
Egun asko entzuten da multiagente kontzeptua, AAri loturiko soluzioak emateko. Eta sistema zein da kasu honetan? Langileek ahoz eskatzen dute, adibidez, zer ikusi nahi duten grafiko baten. Sistema multiagenteak egiten duena da ahotsetik testura pasa. Testutik kodea sortu, datu basera igarotzeko. Datu base horiek grafiko bihurtuko ditu langileak eskatu bezala. Baina langilearen eta makinaren arteko elkarreragitea bakar-bakarrik ahoz da. Horrela, askoz gehiago hurbiltzen gara erabiltzaileen beharretara.
Datuen analisiari loturiko lerroa nola ari zarete garatzen?
Bi ikuspegi daude. Batetik, AA tradizionala, eta bestetik AA sortzailea. AA tradizionala akatsak aurreikusteko algoritmoak dira. Akats horiek irudietatik eta sentsorikatik ateratzen diren datuetatik identifikatzen dira. Horrez gain, AA multimodala dago, egun oso modan dagoen kontzeptu bat. Datu mota bakar bat aintzat hartuta ondorioak atera ordez, inguruan dituen askotariko datuak hartzen ditu: irudia, bibrazioak... Eta datu mota horiekin guztiekin erabakia hartzen du. Halako gauzak aplikatzen ari gara fabrikazioan, adibidez.
AA sortzailean ahoz komunikatu ahal izatea da lerro bat, aipatu bezala. Baina beste lerro bat ere lantzen ari gara, garraioan edo osasungintzan aplikatzen ari dena. Osasungintzan, adibidez, tumoreak detektatzeko algoritmo bat ari gara lantzen. Populazio orokorra hartzen badugu, askoz gehiago dira minbiziarekin gaixo ez daudenak, gaixo daudenak baino. Zer egiten du AAk? Gaixotasunaren irudi batzuk ikusita, sintetikoki askoz kasu gehiago sortzen ditu, eta horrek lagundu dezake gaixotasunak errazago aurreikusten.
Industriarentzat garatzen ari den AA horretan zein toki du euskarak?
Industriarako adimen artifizialaren garapenean euskara pixkanaka txertatzen hasi den arren, oraindik gehiago hitz egiten diren beste hizkuntza batzuen atzetik dago. Ikerlanek eta beste ikerketa-zentro batzuek aurrerapenak egin arren, datu-bolumen handien eskuragarritasun mugatua denez AAn irtenbide eraginkorrak garatzea ez da erraza. Hori dugu aurrera begirako erronketako bat.