Laneko bajen %15 osasun mentaleko arazoek eragiten dituzte, eta ehunekoa etengabe igotzen ari da urtez urte. Gizarte Segurantzarekin lankidetzan aritzen den Fremap mutualitatearen ikerketa baten arabera, 2015etik 2021era bitartean osasun mentaleko bajak %17,3 areagotu ziren Espainian. Gehien kaltetutako zerrenda? Gazteena: 35 urtetik beherakoetan ia %31 hazi zen baja kopurua.
Lanaren digitalizazioak egiten duen abiadura berean egiten dute gora estresak, antsietateak eta presioak lan-esparruan. Lana antolatzeko modu berriek ondorioak dituzte lan horretan emandako denboran, langilearen ongizate fisiko eta mentalean, lantokiaren ingurunean eta, are gehiago, etxean. Lotura horren jakitun – pertsonen bizi-kalitatea izugarri hobetzea ekar dezake –, Europako Batzordeak lan-munduko osasun mentalari buruzko txosten bat argitaratu zuen duela urtebete eskas. Horretan, deitoratu egiten zuen EBko estatu kideen artean "osasun mentala lehentasun gisa tratatu ez izana, osasun fisikoa bezala", eta "lan-esparru modernoaren konplexutasuna ulertzeko paradigma berri bat" eskatzen zuen, "osasun mentalari dagokionez", antsietatea, depresioa eta akidura prebenitzeko eta tratatzeko mekanismoekin.
Europako Batzordeak deitoratu du "osasun mentala ez dela osasun fisikoaren lehentasun gisa tratatu"
Lanaren antolaketan azken urteotan gertatzen ari diren aldaketak "trantsizio baten ondorio dira, bukatzen ari den gizarte baten -industriala- eta eraikitzen ari garen gizarte baten artekoa: ezagutzaren gizartea, digitala", adierazi du astelehen honetan Oriol Homs soziologoak Bartzelonan Caixaforum Macaya jauregi modernistan, lan-antolaketaren etorkizuneko erronkei buruzko hitzaldi batean.
Lehen, lan-eredu nagusia eskuzkoa zen, baita mekanikoa ere; orain, berriz, mentala da gehienbat, eta osagai teknologiko handikoa. "Aldaketa horrek intentsitate mentala dakar. Lana intelektualizatu dugu. Burua gehiago eta eskuak gutxiago erabiltzen ditugu, eta horrek buruko karga handiagoa eragiten du", azaldu du Homsek, erronka bat antzemanez: "errazagoa egitea". Nola? Egitura eta erakunde sinpleagoak sortuz eta zentzu bikoitzeko egokitzapen-prozesu bat eginez: "Pertsonak enpresetara egokitzea eta lan-erakundeak ere pertsonetara egokitzea behar dugu".
Homs: "Burua gehiago eta eskuak gutxiago erabiltzen ditugu, eta horrek buruko karga handiagoa eragiten du"
Sinplifikatzea, hain zuzen ere, langileen %15ek baino gehiagok lan-kontratuetan ezartzen direnak baino ordu gehiago lan egitea saihesteko, Eurofoundek egindako lan-baldintzei buruzko Europako Inkestaren datuen arabera. Sinplifikatzea benetako malgutasuna eta deskonexio digitala ere gauza daitezen, Europako Batzordearen ustez eskubide bat baita: "Deskonexiorako eskubidea funtsezkoa da langileen ongizate mentala bermatzeko".
Isolamendu gehiago, berrikuntza gutxiago
Telelanarekin mugikortasun-gastuak aurrezten ditugu, denbora irabazten dugu eta -etxearen arabera- erosotasuna ere bai; baina, aldi berean, gizarte-harremanak murrizten dira eta, beraz, nolabaiteko isolamendu profesionala eta soziala errazten da, eta horrek "eragin negatiboa du produktibitatean eta berrikuntzan", dio Homsek. Hori dela eta, soziologoak ez du aurreikusten ereduak esklusibotasunerantz egingo duenik, baizik eta formatu hibridoa sendotuko dela. "Dauzkagun elementu teknologikoak oraindik ez daude gaituta pertsonen arteko harreman maximoa ahalbidetzeko; eta guk, gizaki gisa, alderdi sozial hori behar dugu. Gizakia den bezalakoa da eta ez da hamarkada bakar batean aldatuko", gaineratu du.
Behar sozial hori dela eta, Homsek ez du uste horrek pertsonarengan isolamendua eragin behar duenik: "lanean ez bada, bizitza pertsonalean sozializatuko du. Ez goaz mundu isolatuago batera, pertsonek harremanak behar dituztelako". Hori dela eta, coworking ereduak azken urteetako hazkunde esponentzialari eustea aurreikusten du – soilik covid-19ak une batez geldiarazi du –. Hain zuzen, Savills Aguirre Newmanen aurreikuspenek berresten dute: gaur egun, espazio malguak Bartzelonako bulegoen %4,44 badira, 2030ean merkatuaren %30 izatea aurreikusten da.
Nolakoa izango da hurrengo hamarkadako profesionala?
Homsek etorkizuneko profesional zorrotzagoa, kualifikatuagoa eta intelektualagoa eta mentalagoa marrazten du, eta horrek hiru erronka dakarzkie enpresei. Lehenengoa, malgutasuna. Bigarrena, lanari zentzu bat ematea, langilearen inplikazioa ziurtatzeko. "Profesionalak ez badu egiten duenarekin konektatzen, ez du konpromisorik hartuko eta alde egingo du. Zentzu bat aurkitu behar dio bere lanari, identifikatuta sentitzeko helburu bat". Eta formula honek edozein lanetarako balio du, "baita zabor-bitzailearentzat ere", dio Homsek.
Hirugarren erronka: prestakuntza. The future of work is learning. Horrela zuen izenburua Lanbide Heziketaren Garapenerako Europako Zentroak (Cedefop) berriki argitaratutako txosten batek. Txosten horretan planteatzen da, hain zuzen ere, langileak etengabe eguneratzen eta osatzen dituen lan-erakunde batek gaitasun handiagoa izango duela lan-munduko joera berriei aurre egiteko.
Homs: "Profesionalak egiten duenarekin konektatzen ez badu, ez du konpromisorik hartuko eta alde egingo du"
Azken ezaugarri bat: hurrengo hamarkadako profesionalak T formako espezializazioa izango du. Bere ezagutza oinarria balio anitzeakoa izango da, baina gai zehatz batean aditua izango da. Kasu honetan, Homsek hezkuntza-sistemara eramaten du erronka -baina gaur ez dugu meloi hori irekiko-.
(Artikulu hau VIA Empresa hedabiderako idatzi da, eta bertatik itzuli eta egokitu da)