1990eko urriaren 3an Alemania bateratu zenetik hogeita hamalau urte igaro direnean, mendebaldearen eta ekialdearen arteko integrazio ekonomiko eta enpresarialak amaitu gabeko prozesua izaten jarraitzen du. Alemaniak Europako ekonomiarik sendoenetako bat eraikitzea lortu duen arren, Alemaniako Errepublika Federaleko (AEF) eta Alemaniako Errepublika Demokratikoko (AED) lurralde zaharren arteko egiturazko desberdintasunak oraindik ere agerikoak dira, enpresa-sarean batez ere. Arrakala ez da soilik ikusten errenta per capitari edo enpleguari dagokionez, baita enpresa handien, inbertsioen eta erabaki ekonomikoko zentroen banaketari dagokionez ere.
Asimetria iraunkorra Alemaniako enpresa-mapan
Frankfurteko burtsa, Alemaniako balore-merkatu nagusia, Europako garrantzitsuenetako bat, asimetria horren termometro argia da. Gaur egun DAX (erreferentziazko burtsa-indizea) osatzen duten 40 enpresetatik batek ere ez du egoitza ekialdeko lurralde zaharreko estatu federaturen batean. Mendebaldeko Alemanian daude denak. Siemens (Bavaria), Volkswagen (Saxonia Beherea), Allianz (Bavaria), BASF (Renania-Palatinatua) edo Deutsche Bank (Hessen) bezalako konpainiek mendebaldeko Länderretan dituzte botere ekonomikoko zentroak.
Enpresa-kontzentrazio horrek jarraipen historiko bat islatzen du: Berlingo Harresia erori aurretik, mendebaldeko estatuek lehendik ere bazituzten azpiegitura garatuak, nazioarteko kapitalerako sarbidea eta merkatu-ekonomia finkatua. Ekialdeko Alemaniak, aldiz, planifikatutako produkzio-aparatu bat heredatu zuen, bateratzearen ondoren desegin edo pribatizatu ziren estatuko enpresa ez-eraginkor askorekin. Hala ere, nabarmendu behar da Ekialdeko Alemanian bazirela nahiko garatuta zeuden industria-sektoreak, hala nola optika, ingeniaritza mekanikoa edo mikroelektronika. Jena bezalako hiriak, Carl Zeiss enpresa historikoarekin, eta Dresden, bere oinarri zientifiko eta teknologikoarekin, zentro lehiakor eta garrantzitsuak ziren bakoitza bere eremuan. Leipzigek ere jarduera industrial eta kultural garrantzitsua zuen, nazioarteko azokekin eta funtsezko trenbide-sarearekin. Treuhandanstalt-ek gidatutako prozesu hori oso eztabaidagarria izan zen: inbertsioak erakarri eta enpresa bideraezinak itxi bazituen ere, ekialdeko industria-ehunaren zati handi bat ere desegin zuen.
Berlin, salbuespen sinbolikoa
Kasu berezi bat Berlinek irudikatzen du, hiri hiriburua eta bateratzearen sinboloa. Berlin Ekialdea, hiriko lurraren erdia, Errepublika Demokratikoaren parte zen arren, gaur egun enpresa handien eta erakunde federalen egoitza batzuk daude. Deutsche Bahn (DB) trenbidearen estatuko enpresak Berlinen du egoitza. Zalando (modako e-commerce), Delivery Hero (etxerako janari banaketa) edo N26k (finantzak) enpresa teknologikoek ere Berlinen dute egoitza. Hala ere, eta nahiz eta DAXen ez egon, nazioartean garrantzia handiko enpresak dira. Are gehiago, Berlinek ekosistema propio gisa jokatzen du, eta enpresa-kultura gaztea eta kosmopolita du, hein batean ekialde-mendebalde logika tradizionaletik ihes egiten duena.
Inbertsio eta produktibitate kontua
Desberdintasuna inbertsio pribatuaren eta produktibitatearen mailetan ere islatzen da. Ifo Institutuaren eta Ekonomia eta Klima Ministeritza Federalaren datuen arabera, atzerriko zuzeneko inbertsioek eta I+G zentroek presentzia oso desberdina izaten jarraitzen dute: Alemanian atzerriko enpresa-inbertsioaren %85 mendebaldeko estatuetara bideratzen da. Era berean, ekialdeko estatu askotako BPG per capita, Saxonia-Anhalt, Turingia edota Mecklenburg-Aurrepomerania, besteak beste, beste estatuetako batez bestekoaren oso azpitik daude oraindik.
Alemanian atzerriko enpresa-inbertsioaren %85 mendebaldeko estatuetara bideratzen da
Horrek ez du esan nahi ekialdean egitura industrial dinamikorik ez dagoenik. Leipzig, Dresden edo Jena hiriek sektore teknologikoak, automobilgintza eta optika aurreratua garatu dituzte. Adibidez, Dresden Silicon Saxony ezizenez ezagutzen da, mikroelektronikako klusterra, Infineon edo Bosch bezalako enpresen lantegiak hartzen dituena. Hala ere, ekimen horiek oraindik ez dute mendebaldeko nagusitasuna eskala handiko enpresa-sarea iraultzea lortu.
Elkartasun-zerga
Bateratzearen ondoren sortutako tresna fiskaletako bat Solidaritätszuschlag (elkartasun zerga) izan zen. Errentaren gaineko zergaren errekargu horren helburua Alemaniako Ekialdearen berreraikuntza finantzatzea zen. 1991tik indarrean egon zen eta 2021ean partzialki ezabatu zen, nahiz eta oraindik errenta altuei aplikatzen zaien. Hiru hamarkadatan zehar, ehunka mila milioi euro bideratu zituen azpiegitura, etxebizitza eta modernizaziora ekialdeko Länderretan. Bolumen handia izan arren, haren eraginkortasunari egindako kritikak etengabeak izan dira, batez ere lehiakortasuna baino gehiago mendekotasuna sortu zuela uste dutenen aldetik.
Bestalde, desoreka horrek iraun egin du Alemaniako eztabaida publikoan. Ekialdearen eta mendebaldearen arteko enpresa-arrakalak gai ekonomikoa ez ezik, kulturala, politikoa eta demografikoa ere islatzen du. Hauteskundeetan, boto-ereduak nabarmen ezberdinak dira; ekialdean, AfD bezalako alderdiek emaitza hobeak lortzen dituzte, neurri batean abandono edo marjinazio sentimenduaren ondorioz.
Ekialdeko unibertsitate teknikoek goi-mailako ingeniariak ekoizten dituzte, baina askok mendebaldeko hirietara emigratzen dute, aukerarik ez dutelako
Enpresaren ikuspegitik, erronka bikoitza da: batetik, inbertsio iraunkorra erakartzea ekialdeko Länderretara; bestetik, ekintzailetza eta talentua sustatzea. Ekialdeko unibertsitate teknikoek goi-mailako ingeniariak ekoizten dituzte, baina askok mendebaldeko hirietara emigratzen dute, aukerarik ez dutelako. Pizgarri fiskalak, azpiegitura digitalak, tokiko berrikuntza eta aliantza publiko-pribatuak lagungarri izan litezke dinamika hori lehengoratzeko.
Laburbilduz, alemaniarren bateratzea lorpen historikoa izan zen, oztopo politiko eta administratiboak kendu zituena, baina integrazio ekonomikoa eta enpresariala oraindik osatzetik urrun dago. DAXen zifrek, enpresa-egoitzen kokapenak eta inbertsio-adierazleek erakusten dute ezkutuko banaketa dagoela Alemaniako Errepublika Federa eta Alemaniako Errepublika Demokratikoaren artean. Hori gainditzeak finantzaketa baino zerbait gehiago eskatzen du: herrialdearen ikuspegi estrategikoa eskatzen du, ekialdeak baliabideak jasotzeaz gain, Alemaniaren etorkizun ekonomikoan eragile nagusitzat ere har dadin.