Beste berezitasun bat da Belgikara bidaiatzean. Iritsi eta, kafe edo te bat eskatzean, galleta batekin eskaintzen dizute beti. Eta ia beti berdina izaten da: zapore gozo paregabea duen bat. Herrialdean speculos esaten zaio. Munduko gainerako lekuetan, Biscoff edo Lotus, munduan zehar esportatu duen marka komertzialaren izenagatik. Galleta horrek jauzi egin du nazioartean, eta nonahikoa izatera bultzatu du: izozkiak, pastelak eta galleta honen zaporeko kafeak.
Baina Euskal Herrian edo gainerako herrialdeetan duela gutxi arte exisitizen ez zirenean, Belgikan duela mende asko herrialdeko imajinario gastronomiko kolektiboaren parte da.
Jatorria XVII. mendean du, Flandrian. Garai hartan, Espainiako koroaren parte zen lurraldea zen, eta cassonade-ari zor dio bere zapore bereizgarria, produktu horren kristalizaziotik geratzen den hondar-siropearekin sortzen den azukre mota findu gabeari. Eta, jakina, baita Asiatik etorritako espeziei ere, nederlandar nabigatzaileek ekarri baitzituzten herrialdera: kanela, kardamomoa, iltzea eta piperbeltz zuria, hain zuzen ere.
Mendeetatik hona, haurrek (eta ez hain haurrek) San Nikolaseko galleta speculos bat jasotzen dute opari gisa (sarritan santu horren formarekin), tradizioaren arabera Espainiatik datorrena eta laranjak ere ekartzen dizkiena abenduaren 5etik 6rako gauean ondo portatu direnei. Kondairaren arabera, San Nikolasek hiru haur berpiztu zituen eta, lasaitzeko, galleta bat eman zien.
Kondairak 'speculos' galletak San Nicolasekin lotzen ditu
Galleta hau ezagun egin eta demokratizatu duen marka Lotus enpresa belgikarra da, produktua ustiatzen aritu dena joan den mendeko 30eko hamarkadatik. 2021era arte, bai Belgikan, bai Herbehereetan eta bai Frantzian galletak speculos gisa ezagutzen ziren, eta hori da herrialdean jendeak erabiltzen duen etimologia. Bere jatorria ez dago erabat argi, baina speculaas (espekulatzailea) hitzetik datorrela uste da, nederlanderazko dialekto brabanzonetik, eta sarritan benefaktorearen sinonimotzat erabiltzen zena; latinezko species (espeziak) hitzetik edo nederlanderazko spek (gozoa) eta Klaas (Sinterklass-en laburdura, San Nikolas, flandrieraz ezagutzen den bezala) hitzen uzkurdura batetik.
Nazioartekotzearen eta kultura-ondarearen artean
Nolanahi ere, nahiz eta ezaguna izan, enpresak tradizioarekin haustea erabaki zuen, eta leku guztietan Biscoff izenarekin merkaturatzea, beste herrialde batzuetan bezala, eta biscuit (galleta) eta coffee (kafea) izenen ingelesezko uzkurduratik sortua. Jan Boone enpresako presidenteak aldaketa defendatu zuen, Belgikan, Frantzian eta Herbehereetan bakarrik esaten zelako jatorrizko izenarekin. Aldaketa komertzial batean, leku guztietan izen berarekin bildu nahi izan zen eta "sonoritate internazionalago" baten alde egin. Hala ere, txokolatearen herrialdean inork ez du galleta izen berriarekin ezagutzen, eta denek esaten diote speculos. Aldaketa iragarri zenean zalaparta sortu zen, eta sare sozialetan je suis speculos traola zabaldu zen atsekabea erakusteko. Bestalde, prentsak ohartarazi zuen altxor nazionala "mundializaziotik babestu" behar zela. Kontuan izan behar da galleta Brusela eskualdeko ondare immateriala dela, eta UNESCOn halakotzat aitortuta dagoela.
Baina egia esan, galletak jauzi handia egin du nazioartean, Biscoff edo Lotus izenpean, eta bere produktuak mundu osoan zehar saltzen dira (galletak edo izozkiak produktu izartzat hartuta), paltzaka amaitzeko arriskuarekin. Enpresak emandako datuen arabera, iaz salmenten bolumena 1.200 milioi eurora iritsi zen, marka berria konpainiarentzat, eta lau urtean mundu mailan sendotzearen aldeko apustua egin du (2023an lehen aldiz 1.000 milioitik gora) eta nazioarteko zerrendan eskalatzea lortu du, munduko bosgarren galleta ezagunena bihurtuz. Enpresak orain askoz gehiago handitu nahi du.
Dagoeneko ez da soilik gozoki enblematiko bat, Belgikaren beste ikur bat ere bada, txokolatearekin, garagardoarekin eta patata frijituekin batera. Eta, bide batez, maitasunaren sinboloa ere bada: antzina, mutil batek neska batekin ligatzeko interesa bazuen, galleta bat ematen zion. Onartzen bazuen, harreman ofizial batean zeuden.
Artikulu hau VIA Empresa hedabiderako idatzi da, eta bertatik itzuli eta egokitu da.