Frantziako Tourraren 2025 edizioa amaitzeko gaurko eta biharko etapa besterik ez dira falta. Eta epikaz beteriko une ugariren artean, kolpean ere ikusi ditugu han eta hemen. Kontua da: kolpe horietako batzuk ekidin al litezke? Zein rol jokatzen du azpiegiturak horietan?
Halako galdera egin zion bere buruari Ibon Arechalde Asimobeko sortzaile eta zuzendari nagusiak 2024ko Itzuliko istripu famatua gertatu ostean. Aurtengo tourrean une gogoangarriak eman dituzten Jonas Vingegaard, Primoz Roglic eta Remco Evenepoel tartean izan zituen eta, hain zuzen ere horregatik, eragin handia izan zuen istripua izan zen.
Arechaldek bazekien Asimoben teknologia erantzunak bilatzeko baliagarria izan zitekeela. Izan ere, jatorri euskalduna duen konpainiak Errepideen Ikuskatzaile Autonomoak eta Hiri Ikuskatzaile Autonomoak softwarean eta Adimen Artifizialean oinarritutako bi soluzio eskaintzen ditu, trafiko-seinaleak, bide-markak, babes-hesiak, argiztapena eta zoladuraren egoera automatikoki berrikusteko aukera ematen dutenak. Edozein ibilgailutan bi gailu txiki sartuta, ibilgailua ikuskatzaile bihurtu zuten. Ibilgailua kaleetan eta errepideetan ibiltzen da, eta aktibo guztien egoera egiaztatzen du, gorabeherak jakinarazteko eta haien egoeraren ebidentziak erakusteko.
Adimen Artifizial kognitiboarekin egiten dute lan. “Duela 8 urte, ikuspen artifizialeko ereduak eta datuak prozesatu ondorengo algoritmoak garatzen hasi ginen, gure bezeroen beharrei erantzuteko; hala nola udalak, aldundiak, eskualdeako administrazioak edo ministerioak, kaleak eta errepideak kudeatzen dituztenak”, adierazi du Arechaldek. Eta Itzuliaren kasuan, gertatu zena ikertzea erabaki zuten. “Etxetik hain gertu gertatu zenez, gertatu zen errepideko datuak jasotzera hurbiltze erabaki genuen, azpiegiturak istripu horretan izan zuen eragina ebaluatzeko asmoz”, esan du Arechaldek.
Zergatik gertatu zen gertatu zena
Istripua izan zen errepide horretan honako datu hauek jaso zituzten: zoldaduraren egoera, bide-marren ikuspena, istripua gertatu zen kurbako seinaleztapenaren ikuspena, bihurgune horretan dauden babesak eta beste parametro batzuk, hala nola errepidearen malda, errepidearen zabalera eta korridoreak irten ziren kurbaren kurbadura-erradioa.
ETBk grabatutako irudiak izan zituztenean, bazekiten zehazki non erori zen lehen korrikalaria eta nola jokatu zuten gainerako korrikalariek haren inguruan. Gainera, korrikalariek erorketaren unean zuten abiadura eta babesak ere ezagutzen zituzten. Horri esker, istripuaren autopsia egin ahal izan zuten, ohikoa baino askoz ere sakonago.
Azpiegitura izan zen hasierako istripuaren arrazoietako bat, baina ez garrantzitsuena; ihesbidearen egoerak eragin handia izan zuen gainerako zaurituen ondorio larrietan
Emaitza oso argia izan zen. Korrikalariak abiadura handian zihoazen (72km/h Remco Evenepoelen kasuan), eta lehen txirrindularia erori egin zen bizikletaren kontrola galtzadaren erdian zegoen zulo txiki baten ondorioz galdu zuenean. Inguruko korrikalariak saihesten saiatu ziren, bihurguneko ihesbidetik irtenda. Ihesean ez zegoen babesik (hori ez da nahitaezkoa ihesbidea hutsik badago); aldiz, areka handi bat, hiru arroka eta bi zuhaitz handi zeuden, bidea oztopatzen zutenak. Ihesaldiko erorikoa gainetik igarotzen saiatu ziren txirrindulariak izan ziren ondorio larrienak jasan zituztenak, bertan zeuden elementuekin talka egin baitzuten.
Lehenengo erori zen gidariak istripu arin bat izan zuen, baina hure saihesten saiatu zirenek ondorio larrienak izan zituzten. Ondorioz, azpiegitura izan zen hasierako istripuaren arrazoietako bat, baina ez garrantzitsuena; ihesbidearen egoerak eragin handia izan zuen gainerako zaurituen ondorio larrietan.
Nola egin zuen teknologiak gertatu zena ulertzeko
Asimoben teknologia adimen artifizialean eta sentsoreek lortutako informazioan oinarritzen dira. “Adimen Artifizial kognitiboa esaten zaio, hau da, giza zentzumenen erreplika hobetua. Horrekin, gaian aditua den ikuskatzaile bat sortzen dute, edozein gizakik baino ikusmen hobearekin, memoria hobearekin eta prozesamendu azkarragoarekin, eta nonahikotasunaren dohainarekin, nahi adina aldiz erreplika dezakegulako”, azaldu du Arechaldek.
Garapen denborak ez dira motzak, modelo berri bat entrenatzeko oso ondo hautatutako milaka irudi eta baliozkotze-prozesu konplexu behar baitira. Urtetik urtera gero eta modelo gehiagorekin egiten dute aurrera, bezeroen beharretara egokitzen diren elementu gehiago aztertzeko. “Gure apustua da modu azkarrean hazten jarraitzea, eta datozen 2 urteetan munduko 30 herrialde baino gehiagotara iristea”, adierazi du Arechaldek.
Helburua prebentzioa da
Istripuaren ondoren egin zen Itzuliaren azterketa, autopsia bat balitz bezala, baina Arechaldek dioenez, azterketa mota horren helburua da prebentzioz aplikatzea, azpiegiturak istripu bat eragin dezakeen tokiak edo, istripuren bat izanez gero, ondorioak bereziki larriak izan daitezkeen tokiak detektatzeko.
“Errepideen ikuskatzaile autonomoarekin automatikoki topa ditzakegu beste leku batzuk, hala nola Itzuliaren kurba, bihurgune batean babesak edo ihesbideak egokiak ez direnak, edo azpiegiturak zeregin garrantzitsua duen beste egoera batzuk”, adierazi du Arechaldek. Besteak beste, seinaleztapen inkoherentea duten lekuak, seinaleak (bertikala edo horizontala) ondo ikusten ez diren lekuak, gauez argiztapen urria duten oinezkoentzako pasabideak, etab. Arrisku egoera horietako asko saihesten oso errazak direla, eta ez dutela aurrekontu handirik behar.
Azpiegituren eraginkortasuna hobetzeko bidean
Itzuliaren kasua Asimobek egiten duen lanaren adibide bezala balio dezake. Baina bide-segurtasunaz gain, Asimoben beste bi ildo ere lantzen dituzte: kaleen eta errepideen mantentze-lanen eraginkortasuna hobetzea, eta administrazioei ibilgailu autonomoak hartzen laguntzea.
Kaleen eta errepideen mantentze lanen eraginkortasuna hobetzeko, hiriekin, eskualdeko administrazioekin eta ministerioekin lan egiten dute, azpiegiturak hobetu nahi baitituzte. Garraio Ministerioak, adibidez, enpresa guztiek azpiegituraren aldizkako berrikuspenetan horrelako sistemak sartzeko baldintza sartu du mantentze-lanen lizitazioetan. “Eta hori ez da hemen bakarrik geratzen: 15 herrialdetan egiten dugu lan, eta horietan guztietan ari gara lanean ikuskapenak automatizatzeko”, adierazi du Arechaldek. Izan ere, orain arte, ikuskapen guztiak eskuz egiten ziren, edo herritarrek edo poliziak gorabehera larrienak jakinarazi arte itxaroten zen.
Ibon Arechalde (Asimob): “Hemendik gutxira alde handiak ikusten hasiko dira ikuskatzaile autonomoak erabiltzen dituzten administrazioen eta metodo tradizionalekin jarraitzen dutenen artean”
Ibilgailu autonomoak hartzen laguntzeko helburua lortzeko, automobilgintzako fabrikatzaileekin ari dira lanean, hobeto ulertzeko zein diren azpiegituraren beharrak, ibilgailu horiek A puntutik B puntura gidatu ahal izateko, giza interaziorik gabe. Ibilgailuak ingurua aztertzen dute gizakiok egiten duten bezala, eta errepide egokiak behar dituzte giza euskarririk gabe zirkulatu ahal izateko.
Garatzen jarraitzeko asmoa
Asimobek eskaintzen dituen zerbitzuengatiko diru-sarrerei esker finantzatzen dira. Hasiera batean, unean-unean eskatzen zituzten zerbitzuak, baina dagoeneko ohikoa da udalerriek, ministerioek eta eskualde-administrazioek ikuskapen-zerbitzu hori beren pleguetan sartzea.
Mantentze-kontratuak 5 urtean behin berritzen direla kontuan hartuta, hori da teknologia modu orokorrean erabiltzeko kalkulatzen duten denbora. “Interesgarriena da hemendik gutxira alde handiak ikusten hasiko direla ikuskatzaile autonomoak erabiltzen dituzten administrazioen eta metodo tradizionalekin jarraitzen dutenen artean”, esan du Arechaldek. Lehenengoek aurrekontuak optimizatu ahal izango dituzten, eta kudeaketan askoz eraginkorragoak izan.
Azken bi urteetan hirukoiztu egin dute fakturazioa. Aurten egitura eta merkatua indartzen ari dira, eta datorren urtean ere jauzi handia egitea espero dute
Laguntza-programetan aplikatu ohi dute, bai Euskadi eta Basque Trade esparruetan, bai Espainia eta Europa mailan. “Baina, gurea bezalako enpresa batean, administrazio publikoei zuzendutako zerbitzuekin, garrantzitsuena da administrazioek berrikuntzaren aldeko apustua egitea eta haien barne-hobekuntzarekin konprometituta egotea”, adierazi du Arechaldek. Asimobentzat askoz interesgarriagoa da haien konponbideak hurbileko administrazioetan aztertu ahal izatea, gero nazioartera zabaltzeko, dirulaguntza jaso baino lehen.
Edonola ere, azken bi urteetan hirukoiztu egin dute fakturazioa. Aurten egitura eta merkatua indartzen ari dira, eta datorren urtean ere jauzi handia egitea espero dute.