Ferrovialek bere egoitza fiskala Herbehereetara eramango du, ostiraleko akziodunen batzarrak hala erabakita. Matrizea Herbeheretara eramanda, Espainian bulegoa izango du hemendik aurrera, Rafael del Pino Ferrovialeko lehendakari eta akziodun nagusiaren Ignacio del Pino semea buru izango duena. Espainiako enpresarik enblematikoenetako bat da, historia luzea du eta pisu handia du eraikuntzaren eta azpiegituren sektorean.
Egoitza fiskala Herbehereetara eramateko erabakia harriduraz eta kezkaz hartu dute espainiar askok, eta konpainia erabaki hori hartzera zerk bultzatu duen galdetu diote beren buruari. Egiari zor, arrazoi fiskal eta legalei erantzuten dien erabaki estrategikoa da. Hain zuzen ere, Herbehereetan erregimen fiskal mesedegarriagoa lortu nahi du konpainiak, zerga-karga murrizteko eta etekinak optimizatzeko. Ez da lehen aldia Espainiako enpresa batek erabaki hori hartzen duela, Ferrovialen antzeko arrazoiak argudiatuz. Exodoz ere hitz egin liteke. INEk 2021ean argitaratutako txosten baten arabera, 2020an 4.108 enpresa irten ziren Espainiatik.
Ferrovialen erabakia harriduraz eta kezkaz hartu dute askok
Euskal Herriaren kasuan, halako ihesaldi esanguratsuenak 2009an eman ziren: SICAV kapital aldakorreko inbertsio sozietateko zerga-abantailak desagertu zirenean, enpresa aberatsenek Luxenburgora, Herbehereetara eta abarrera lekualdatu zuten egoitza fiskala euren etekinak mantendu, eta zerga gehiago ez ordaintzeko asmoz. Garai hartan, 212 enpresa zeuden izenpetuta SICAVen EAEn, horietatik 206 Bizkaian, eta 6 Gipuzkoan, baina hedabide honek ez ditu topatu ihesaldiari loturiko datu zehatzak.
Aipatzekoa da Herbehereeak ez direla enpresa gehien dituen herrialdea, ezta mila biztanleko enpresa gehien biltzen dituena ere. Are gehiago, printzipioz, sozietateen gaineko zerga txikiena duena ere. Baina adierazle horietako bakoitza, bere horretan, ez da ezeren berme.
Irlanda eta Belgika: alternatibak?
Irlandak eta Belgikak Europako enpresa ugari erakarri dituzte azken urteotan. Herrialde horiek kokapen estrategikoa eta ekonomia egonkorra dute, eta horrek helmuga erakargarri bihurtzen ditu eragiketak Europan hedatu nahi dituzten enpresentzat. Gainera, bi herrialdeek enpresa-ingurune egokia eskaintzen dute, inbertsioa eta berrikuntza sustatzen duten gobernu-politikekin, gaitasun handiko lan-indarrarekin eta kalitate handiko azpiegiturarekin. Ildo horretan, interesgarria da herrialde horiek enpresentzat duten erakargarritasunaren eta enpresa-hazkunderako eskaintzen dituzten aukeren arrazoiak aztertzea.
Irlandak eta Belgikak Europako enpresa ugari erakarri dituzte azken urteotan
IDA Ireland atzerriko inbertsioak garatzeko agentzia da. 1949an sortu zen, atzerriko enpresak Irlandara erakartzeko eta herrialdearen hazkunde ekonomikoa sustatzeko, enplegua sortuz eta enpresak garatuz. Agentziak sektore askotako enpresekin egiten du lan, eta Irlandako enpresa-inguruneari buruzko aholkularitza-, orientazio- eta informazio- zerbitzuak eskaintzen ditu. Gainera, pizgarri fiskalak eta finantzarioak eskaintzen ditu atzerriko inbertsioa erakartzeko.
Herrialde gaelikoaren tresna fiskalen artean, Tax Rulling eta Advance Pricing Agreements (APA) nabarmentzen dira. Irlandako Tax Rullingak enpresa baten eta Irlandako Zerga Administrazioaren artean negoziatzen diren zerga-akordio espezifikoak dira. Akordio horiek ezartzen dute nola zergapetuko diren enpresa baten irabaziak Irlandan, eta lotesleak dira bi aldeentzat.
Bestalde, APAak aurreratutako zerga-akordioak dira, enpresa baten eta Irlandako Zerga Administrazioaren artean negoziatutakoak, ondasunen edo zerbitzuen transferentziaren prezioa ezartzeko mugaz gaindiko transakzio batean lotutako erakundeen artean. Akordio horiek ziurtasuna ematen diete enpresei, transakzioa egin aurretik transferentzia-prezioa zehazteko adostutako metodologia ezartzen baitute. Aldebikoak edo alde anitzekoak izan daitezke, eta transakzioaren aurretik edo transakzioan zehar egindako akordioak izan daitezke.
Hala eta guztiz ere, IDA Irelandek 2021erako egindako urteko txostenaren arabera, agentziak atzerriko 249 inbertsio-proiektu ziurtatu zituela jakinarazi zuen. Proiektu horiek 7.5 mila milioi euroko inbertsioa suposatzen dute, eta Irlandan 16.826 enplegu baino gehiago sortzea espero da. Garrantzitsua da kontuan hartzea zenbaki horiek IDAk aseguratutako proiektuei dagozkiela soilik, eta ez dutela nahitaez islatzen Irlandara urtero iristen diren enpresen guztizko kopurua.
Europako Batzordeak zerga abantaila selektiboak ematea leporatu dio Irlandari, eta ordaindu gabeko zergetan milaka milioi euro berreskuratzeko agindu du
Politika horrek atzerriko inbertsio ugari erakarri baditu ere, beste herrialde eta nazioarteko erakunde batzuek kritikatu dute Irlanda lehia fiskal desleiala sortzen ari dela herrialdeen artean, eta enpresei zergak beste leku batzuetan saihesteko aukera ematen diela. Europako Batzordeak enpresa multinazional batzuei abantaila fiskal selektiboak ematea leporatu dio herrialdeari, eta, horren ondorioz, zenbait enpresak, Applek eta Amazonek, esaterako, ordaindu gabeko milaka milioi euroko zergak berreskuratzeko agindua eman dio.
Egoerak Irlandako zerga-politika gehiago aztertzea ekarri du, eta baliteke enpresa batzuek herrialdean duten presentzia berriz pentsatzea. Gainera, Irlanda oparoago bihurtu eta azpiegitura hobetu ahala, herrialdean jarduteko kostuak ere handitu egin dira. Horren ondorioz, baliteke enpresa batzuek, hala nola Ferrovialek, Irlandan jarduteko bideragarritasuna berriz aztertzea.
Bestalde, Belgikak atzerriko 100 enpresa inguru erakartzen ditu urtero, Flanders Investment & Trade Belgikako inbertsio-zerbitzuaren zifren arabera, eta enpresa garrantzitsu batzuen etxea da, hala nola Anheuser-Busch InBev, munduko edari-enpresa handienetako bat. Herbehereen antza handia du, nahiz eta funtsezko desberdintasun batzuk ere badituen.
Belgikak antzekotasun handiak ditu Herbehereekin, baina baita funtsezko desberdintasun batzuk ere
Belgikako sozietateen gaineko zerga % 25ekoa da, Herrialde nederlandarrak baino zertxobait txikiagoa, non % 25,8ekoa den. Hala ere, enpresek ordaintzen duten benetako zerga-tasa nabarmen txikiagoa izan daiteke Herbehereetan, zenbait zerga-akordioren ondorioz. Gainera, nahiz eta Belgikak akordio fiskalak ere badituen, horiek gutxiago erabiltzen dituzte enpresek. Kapital-irabazien tratamenduari dagokionez, Herbehereek erregimen fiskal mesedegarria dute kapital-irabaziak lortzen dituzten enpresentzat, kasu askotan ez baitute zergarik. Belgikan kapital-irabaziek % 25eko zergak dituzte.
Belgikak ere kokapen estrategikoa du Europako erdialdean, eta kontinente zaharreko merkatu nagusietarako sarbide erraza eta azkarra du. Hala ere, Herbehereek kalitate handiko azpiegitura dute, itsas-portuak eta nazioarteko aireportuak barne. Horrez gain, teknologia arloko hezkuntza maila handiko lan-indarra dute, baita espezializatua ere, osasun-zientzietan eta logistikan. Azkenik, Herbehereek enpresen aldeko politikak ezarri dituzte, hala nola burokrazia murriztea eta enpresak erregistratzeko eta ezartzeko prozesuak sinplifikatzea.
Alderatuz gero, Belgikak ere kokapen estrategikoa du Europaren erdialdean, eta hezkuntza maila altuko lan-indarra, baina haren zerga-araubidea ez da Herbeheretakoa bezain mesedegarria, eta haren enpresa-giroa burokratikoagoa izan daiteke. Faktore horiei esker, baliteke Herbehereek Belgikak baino enpresa gehiago erakarri izana azken urteotan.
Herbehereetako zerga sistema aletzen
Herbehereak, historikoki, helmuga erakargarriak izan dira enpresentzat, Europan duten kokapen geografiko zentralagatik, garraio-azpiegituragatik, eta hezkuntza maila altuko eskulan eleaniztunagatik. 2021ean, Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) erakundearen arabera, Herbehereek atzerriko 423 enpresa erakarri zituzten. Entitate horiek 13.400 lanpostu inguru sortuko dituztela espero da, eta 2,3 mila milioi euro inbertituko dituztela.
Zenbait erakundek eta adituk paradisu fiskaltzat jo dute Herbehereetan, zerga-sistema dela-eta
Irlandaren kasuan bezala, Herbehereek kritikak jaso dituzte beren zerga-sistemagatik. Gobernuak bere zerga-politika hazkunde ekonomikoa sustatzeko eta atzerriko inbertsioa erakartzeko modu gisa defendatu badu ere, bere zerga-sistema erreformatzen duen herrialdeari eta beste herrialde batzuekin lankidetza estuagoa duenari eskatu zaio nazioarteko zerga-ihesa saihesteko. Ildo horretan, zenbait erakundek eta adituk paradisu fiskaltzat jo dute Herbehereak.
Europako Batzordearen txosten baten arabera, Europar Batasuneko estatu kideek 50.000 milioi euro inguru galtzen dituzte urtero diru-sarrera fiskaletan, enpresen zerga-ihesaren ondorioz, eta horietatik zati handi bat Herbehereetako zerga-sistemari egozten zaio. Are gehiago, 2020an, Arjan Lejour Herbehereetako Ekonomia Ministerioko Politika Ekonomikoaren Analisirako Bulegoko langileak eta Tilburgeko Unibertsitateko Fiskalitate eta Finantza Publikoetako irakasleak kalkulatu zuen Herbehereetako sistemak 22.000 milioi euro balio dizkiola munduko gainerako herrialdeei ihes egindako zerga-sarreretan, hots, munduko ihes fiskalaren % 15.
Herbehereek paradisu fiskal bateko irizpide tipiko guztiak betetzen ez badituzte ere, hala nola gardentasun eta erregulazio egokirik eza, haien zerga-politika kritikatu dute enpresei aukera ematen dielako zergak beste herrialde batzuetan ez ordaintzeko, egitura fiskal konplexuen bidez. Kritika horiei erantzunez, enpresa multinazionalekiko zerga-akordioen gardentasuna eta zabalkundea areagotzeko neurriak hartu dituzte. Akordio horiek askotarikoak dira, baina guztiak inbertsioa eta berrikuntza sustatzera bideratuta daude. Ezagunenak, irlandarrekin izen bera dutenak, Tax Rulling eta APAak dira. Eta nederlandarren kasuan, funtsean, gauza bera gertatzen da: zerga-araubidea aplikatzeari buruzko aldez aurreko akordioak eta transferentzia sendoak.
Kritikei erantzunez, Herbehereek neurriak hartu dituzte gardentasuna areagotzeko eta enpresa multinazionalekiko akordio fiskalak zabaltzeko
Horiez gain, interest box eta patent box ere daude. Interest box erregimen fiskal bat da, jabetza intelektualaren diru-sarreren gaineko karga fiskala murrizteko aukera ematen duena, hala nola patenteak eta erregistratutako markak. Interest boxeko zerga-araubidean ezarritako irizpideak betetzen dituzten jabetza intelektualeko diru-sarrerak % 9ko zerga-tasan zergapetzen dira. Bestalde, patent boxa interest boxaren antzeko erregimen fiskala da, baina patenteen ondoriozko diru-sarreren gaineko karga fiskala murriztera bideratuta dago espezifikoki. Patenteak ustiatzetik lortutako diru-sarrerek % 10eko zerga-tasa murriztua dute.
Espainian, jabetza intelektualetik eratorritako diru-sarrerak, hala nola patenteak eta marka erregistratuak, enpresaren gainerako diru-sarreren tasa berean zergapetzen dira, sozietateen gaineko zergan. Gaur egun, Espainiako sozietateen gaineko zergaren tasa % 25ekoa da urtean 1 milioi eurotik beherako irabaziak dituzten enpresentzat, eta % 30ekoa kopuru horretatik gorako irabaziak dituzten enpresentzat. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, berriz, sozietateen gaineko zerga % 24koa da enpresa handien kasuan, eta % 20koa enpresa txiki eta mikroenpresen kasuan. Nafarroari dagokionez, % 28koa da, eta % 23 enpresa txikienen kasuan.
Garrantzitsua da aipatzea patentea edo jabetza industrialeko eskubidea lagatzetik lortutako diru-sarreren % 60, baita patentea edo eskubidea saltzetik edo eskualdatzetik eratorritakoak ere, zergapetzetik salbuetsita geratzen direla. Hala ere, araubide horri heldu ahal izateko, zenbait baldintza bete behar dira.
Sandwich Holandarra
Interesgarriena ez da neurri multzoa, Sandwich Holandarra —ingelesez, Dutch Sandwich— izenez ezagutzen den estrategia baizik. Teknika horretan, enpresek filial bat ezartzen dute zerga baxuak dituen herrialde batean (paradisu fiskal bat, esaterako) eta beste filial bat Herbehereetan. Zerga txikiko herrialdeko filialak jasotzen ditu enpresaren diru-sarrerak, eta Herbehereetako filialak bitartekari gisa jarduten du.
Interesgarriena ez da neurri multzo hau, Sandwich Holandarra izenez ezagutzen den estrategia baizik
Enpresak beste herrialde batzuetan lortutako irabaziak Herbehereetako filialera eramaten ditu, zerbitzuen truke egindako oparien edo ordainketen bidez, eta, gero, beste transferentzia baten bidez, paradisu fiskaleko filialera bidaltzen ditu. Ondorioz, enpresaren mozkinak Herbehereetatik igarotzen dira, herrialde horretan zergarik ordaindu gabe, baina diru-sarrerak sortu ziren herrialdean ere zergak saihesten dituzte. Zerga-iheserako estrategia mota hori posible da Herbehereen aldeko egitura fiskalagatik, ez baitituzte kargatzen jabetza intelektualetik datozen diru-sarrerak. Herbehereetako filial bat zerga-paradisu batean filial batekin konbinatzeak sandwicha sortzen du, enpresei beste herrialde batzuetan zergak ordaintzea saihesteko aukera ematen diena.
Artikulu hau VIA Empresa hedabiderako idatzi da originalki, eta bertatik itzuli eta egokitu da.