2024an idatziko dudan lehen testuak gogoeta txiki bat egin nahi du gure bizitzaren eguneroko alderdi bati buruz, gaur egungo ikuspegi sozioekonomikoari eragiten baitio. Adibide gisa, hona hemen kontatzen dizuedan istorio laburra:
Auzo lasai batean, tonu leuneko etxe txiki batean, hiruko familia bat bizi da: Miren, Imanol eta beraien alaba Ane. Begi hutsez, bere bizitzak errutinazkoa eman lezake, baina gainazalaren azpian, zaintzaren etikaren garrantziaren adibide den istorio bat dago.
Goizero, Miren goiz esnatzen da gosaria prestatzeko. Denak lo dauden bitartean, kafe egin berriaren usainarekin eta sukaldeko zartaginen soinuarekin betetzen du etxea. Maitasunez eta dedikazioz burutzen duen errituala da, bere familia etxeko janariz eta janari elikagarriz elikatzen duela zainduz.
Imanol, Mirenen senarra, fabrika batera joaten da lanera egunero. Imanolen ustez, ezinbestekoa da lanaldi osoan lanean jarraitzea, enpresaren eskakizun produktiboak oso konplexua egiten baitu familia-bizitza uztartzea. Hala ere, "helburuen arabera" agindutako ordainsaria nahiko interesgarria da Imanolentzat.
Ane, bikotearen alaba, arratsaldean itzultzen da eskolatik, nekatuta eta etxeko lanekiko erantzunkidetasun gutxiko ikuspegiarekin, azken finean, nerabe bat da. Mirenek ere lanaldi partzialean lan egiten duen arren, egoerak behartuta, jostun gisa egiten duen lanarekin maiteminduta baitago, beti ziurtatzen du etxean dagoela alaba hartzeko. Elkarrekin, denbora ematen dute etxeko lanak egiten, jolasten eta egunari buruz hitz egiten. Miren funtsezko figura bihurtzen da Aneren garapenean, eta enpatia- eta elkartasun-balioak irakasten saiatzen da, zaintzaren eta arretaren bidez.
Historia horrek, ziurrenik irakurleen etxe askotan errepikatuko denak, gaur egungo sozioekonomiaren arazoetako bat adierazten du. Familia horrek egunero egiten dituen zainketa-lanen berezko balioa aitortzen du, baina ekonomiaren presioa ere argira ateratzen du. Adibidez, Mirenen gosaria janaria baino askoz gehiago da; familiarekiko maitasun eta zaintza keinu bat da. Hala ere, interesgarria da familiaren zaintza fisiko eta psikosozialaren zama guztia Mirenek duela aztertzea.
Nire aurreko ekarpenetan saiatu naiz komunitatea kontzientziatzen hazkundean oinarritutako eredu ekonomiko bat alde batera uztearen garrantziaz. Egia da gero eta ohikoagoa dela gure egungo eredua jasangarria bihurtzeko estrategiak aurkitzea (Agenda 2030, Klimaz 2050, etab.). Hala ere, eman beharreko bira handia zainketen etikan oinarritzen da. Kontzeptu etiko hori gabe, ezin izango dugu eraldaketa modu justuan egin.
Zainketa etikan oinarritzen den ekonomia eredua ez dago unean uneko enpresa-egituraren barruan sartuta. Gizarte-ehunean, zaintzaren etika nabarmen agertzen da familia-nukleoan. Zaintza-lanak, enpatia eta elkartasuna familia-dinamikaren berezko parte dira. Hala ere, arrakala nabarmena dago balio horiek gaur egungo enpresa-ingurunera igarotzen saiatzen garenean, egiturazko erronkak eta merkataritza-lehentasunak baititu ezaugarri.
Etxean, zaintza-lanak modu natural eta desinteresatuan egiten dira. Aitzitik, enpresa-mundu modernoan, zaintzaren etika, askotan, merkataritza-helburuek eta egitura hierarkikoek itzaltzen dute. Enpresek lehentasuna ematen diete eraginkortasunari, produktibitateari eta errentagarritasun ekonomikoari, langileen ongizatearen eta gizarte-kezken gainetik. Horrek laneko bizitzaren giza alderdia alde batera uzten duen lan-ingurunea ekar dezake.
Sortzen den galdera da: nola integra dezakegu zainketen etika enpresa-ingurunean 2024an? Hemen sortzen dira erronka esanguratsuak. Onurak lortzeko presioak, askotan, zaildu egin dezake zaintza eta enpatia sustatzen duten lan-praktikak sustatzea. Horregatik, aurten giza loraldiaren urtea izatea espero dut (G. Kallisek erabilitako terminoa), hazkundearen estresa alde batera utzi, eta pertsonen arteko zaintza berdintasunezkoan eta bidezkoan arreta gehiago jartzeko.
Erronka hori hazkunde neurrigabearen paradigmatik aldentzea da, eta zaintzaren etikan eta ikuspegi feministan zentratzea, sozioekonomiaren eremu guztietan berdintasuna eta justizia sustatzeko. Zainketen etikak zaintza-lanen eta enpatiaren garrantzia gogorarazten digu gure bizitzetan. Familia-nukleoan errotutako etika hori lan- eta ekonomia-esparrura zabaldu behar da, baina. Enpresek eta gobernuek onartu behar dute giza ongizatea eta elkartasuna hazkunde ekonomikoa bezain baliotsuak direla, eta etika hori islatzen duten politikak eta praktikak hartu behar dituztela. Ikuspegi feministak funtsezko zeregina du eraldaketa-prozesu horretan. Feministek hainbat hamarkadatan borrokatu dute genero-berdintasunaren eta zaintza-lanen balorazioaren alde, eta nabarmendu dute zeregin horiek historikoki ikusezinak eta gutxietsiak izan direla. Gaur egun, beren ahotsa inoiz baino ozenago entzuten da, lana eta ekonomia ulertzeko moduan aldaketa sakonak eskatzen dituelarik. Giza loraldia lehentasuna izango duen mundu baterantz aurrera egiteko, ikuspegi feminista sozioekonomiaren maila guztietan txertatu behar dugu. Horren barruan sartzen dira genero-berdintasunerako politikak, zaintza-lanetarako soldata justuak eta emakumeentzako aukera ekitatiboak sektore guztietan. Gainera, estereotipo kaltegarriak eta rol tradizionalak betikotzen dituzten genero-arauei aurre egin behar diegu.
Ondorio gisa, benetan, atzean utzi behar dugu hazkunde ekonomikoarekiko obsesioa kosta ahala kosta, eta guztiontzako berdintasun-, justizia- eta ongizate-etorkizuna besarkatu behar dugu.