Erantzun argirik ez

Garai ez hain urrun batean, ikasleok ordu luzeak ematen genituen klasean apunteak hartzen. Jarduera nagusia zen isiltasuna mantentzea eta irakasleak diktatzen zuena kopiatzea. Apunte onak lortzea funtsezkoa zen azterketak prestatu eta gainditzeko. Batzuek, proaktiboenek, liburutegiekin osatzen zituzten. Beste batzuek, berriz, apunte onak fotokopiatzen zituzten. Ezagutzaren transferentzia ehunka urtetako praktika batean oinarritzen zen, transkribatzean eta partekatzean oinarritua.

Gaur egun, badirudi hori guztia iraganekoa dela. Nonbait oraindik apunteak ematen jarraitzen duten irakasleak geratzen badira ere, nostalgiak ez du geldiarazten hezkuntzaren bilakaera. Nola ikasten dute orain gazteek? Zein tresna dira nagusi masiboki? Zer erronka dakartza horrek gizarte osasuntsu eta eleaniztun baterako? Nola eragiten dio enpresa munduari? Erantzun errazik gabeko galderak dira, baina errealitate batzuk arakatu ditzakegu, betiere iritziaren askatasunetik.

Hitz egin dezagun tresnez: AA generatiboak entziklopediak ordezkatu ditu. Gazteek jada ez dituzte bolumen fisikoak edo Wikipedia bezalako plataformak lehengo moduan kontsultatzen; orain ChatGPT, Perplexity edo Gemini erabiltzen dituzte. Ona al da? Txarra al da? Erabileraren araberakoa da, baina bada arazo larri bat: AAko ereduek ez dute euskara ondo maneiatzen. Ekimenak egon badauden arren, garaiz iritsiko ote dira gure hizkuntza itzalaldi digitalean ez uzteko?

Sareko tutoreak funtsezko aliatuak dira orain. Ongi ezagutzen ditudan hiru adibide:

- “Profesor 10 de mates”: 616.000 jarraitzaile eta 3.000+ bideo YouTuben. Matematika baino askoz gehiago.

- “Platonto”: 373.000 jarraitzaile, filosofia Minecraftekin (kuriosoa benetan).

- “Draw My Life”: 4,55 milioi jarraitzaile, historiarako ezin hobea.

Onak al dira? Txarrak? Berriz ere, erabileraren araberakoa da. Baina arazoa hizkuntzan dago: ia ez dago euskarazko edukirik. @Fisikasi bezalako salbuespenak (3.000 jarraitzaile, 300 bideo) funtsezkoak dira, baina ziztu bizian loratzea behar dugu.

Hitz egin dezagun erronka sozialaz: gure gizarteak hamarkada gutxi batzuk daramatza hezkuntzan euskarari egindako hainbat mendetako sabotajetik errekuperatzeko lanean. Sabotaje horrek euskara administrazio- eta ikaskuntza-hizkuntza gisa erabiltzetik baztertzen hasi zen. Kanal digital berri horietan garatzen da hezkuntza eta komunikazioa gure gazte askorentzat, euskaldun peto-petoak izan edo ez. Euskarazko tresna teknologiko eta baliabiderik ezak —AA eredu espezializatuak edo plataforma globaletako eduki pedagogikoa— arriskuan jartzen du horien garrantzia eta erabilera belaunaldi berrien artean. Hizkuntza eta kultura aniztasuna zaintzeko, inperatiboa da perimetro digital zabal batean inbertitzea: lehen aipatutakoak bezalako euskarazko hezkuntza baliabideak gara daitezen laguntzea, plataforma globaletan tokian tokiko edukien sorrera sustatzea, eta euskara txatbotetan, itzultzaileetan eta ikaskuntza plataformetan txertatzeko ausarki jokatzea. Perimetro digital osoari heltzen ez bazaio, euskarak atzean geratzeko arriskua du, informazioa eta tresna digitalak eskuratzeak hezkuntza- eta gizarte-ekitatea definitzen duen mundu honetan.

Hitz egin dezagun enpresaz: ikasle gazteek tresna digital eta irekiak erabiltzeak birdefinitu egiten ditu lanerako tresnak. Enpresek errealitate horretara egokitu behar dute: belaunaldi berriek ez dute onartzen gaitasunerako eta garapen profesionalerako teknologia berritzaileak erabiltzeko mugarik eta erresistentziarik. Horrek esan nahi du erakundeek AA sortzailea, elkarlaneko ikaskuntza-plataformak edo lineako tutorialak bezalako tresnen erabilera xurgatu eta sustatu behar dutela, eta beren prestakuntza-prozesuetan integratu behar dituztela. Horri uko egiteak, produktibitatea eta sormena mugatzeaz gain, malgutasuna, efizientzia eta baliabide eguneratuetarako sarbidea lehenesten dituen talentua oztopatzen du. Lehiakor izateko, tresna irekiekin esperimentatzea balioetsiko duten kulturak eraiki behar dituzte enpresek, etengabeko ikaskuntza eta egokitzapen teknologikoa oinarrizko zutabeak izango dituen ingurunea sustatuz. Horrek, langileak etorkizuneko erronkei aurre egiteko prestatzeaz gain, berrikuntza eta iraunkortasuna bultzatzen ditu etengabe aldatzen ari den merkatu globalean.

Irakasle baten irakaskuntza-metodoa ez dela ona? Online tutoreak. Gizartearen hizkuntza-eredua eta gazte baten perimetro digitala ez datozela bat? Perimetro digitalaren hizkuntza-eredua irabazle, eredu sozialaren gainetik. Enpresan sartuta gazteari egokiak iruditzen ez zaizkion tresnak eskaintzen zaizkio? Beti erabili izan dituen tresnekin geratzen da, eta lanbidean erabiltzen ditu. Hiru kasu horietan gure hizkuntza arriskuan dago. Zer egin? Erantzun argirik ez.