STEM emakumeei buruzko kongresu batetik bueltan, neskek etorkizunean aukera gehiago izan dezaten lanean dihardugunongan pentsatu dut: zer-nolako ekimen garrantzizko eta beharrezkoak egiten ari garen arlo horietan lan egiten dugun emakumeok erakusteko baina, aldi berean, nolako eztabaida antzuak sortzen diren batzuetan ekitaldi eta gai horien inguruan. Zazpi urte baino gehiago daramatzat Inspira STEAM zuzentzen, bokazio zientifiko eta teknologikoak lehen hezkuntzako nesken artean sustatzeko. Urte horietan zehar, hainbat ekitaldi eta bileratan parte hartu dut, gaiari buruz irakurri dut, beste ekimen batzuk ezagutu ditut eta beste ikuspuntu batzuetatik hurbilduta begirada zabaltzen ahalegindu naiz. Eta hizkuntzak erabiltzeko orduan duen garrantzia eta zorroztasuna aitortuta ere, uste dut batzuetan alderdi berezien azaleko eztabaidetan galtzen garela, proposamenak ezagutu gabe eta, are okerragoa dena, funtsean ados egonda.
Adibidez, bokazio hitza baztertu behar dela entzun dut, erlijioarekin duen lotura dela eta. Hala ere, termino hori erabiltzen dugu irakaskuntza edo medikuntzako bokazioez hitz egitean, kasu horretan, fedearekin lotu gabe. RAE hiztegiko lehenengo sarrerak Jainkoari erreferentzia egiten badio ere, bokazio zientifiko eta teknologikoen kasuan hirugarrenari egiten diogu erreferentzia: “egoera, lanbide edo karrera baterako joera”. Bokazioak sortzearen egokitasunari buruz ere eztabaidatzen da: gazteen erabakiak manipulatzeko asmotzat hartzen da. Aldiz, lortu nahi dena ez da konbentzitzea, baizik eta neskek informazio gehiago izatea; alegia, etorkizuna askatasunez aukeratu ahal izatea, eta ez dezatela beren burua baldintzatuta ikusi beren gaitasunetan konfiantzarik ez izateagatik edo genero-estereotipoengatik. Are gehiago, ez gara nahitaez unibertsitateko karrerez ari, baizik eta zientzia edo teknologiako lanbide bateko ikasketetako edozein ibilbideri buruz. Azken finean, zientziara eta teknologiara interesez hurbiltzea da helburua, garrantzitsua baita gizartean eta etorkizunean hain beharrezkoak izango diren diziplina ugariko profiletarako. Esan liteke bokazio naturalak azaleratzea nahi dugula, itxaropen sozial eta estereotipoen ondorioz desagertu beharrean.
Era berean, nahasmena sortzen du STEM eta STEAM terminoak izateak (azken horrek arteen A jasotzen du). Beharrezkoa da ala ez? Zer desberdintasun dakar sartzeak? Gai horri beste artikulu batean helduko diogu. Hemen beste polemika batekin lotu nahi dut: ez ote daude medikuntza, biologia edo geologia Sciencen —zientzia— S horren barruan? Jakina, zientzia dira, baina ez dute genero-arrakalarik nesken aldetik (interesa eta bokazioak sortzeko garaian, behintzat). Inspira STEAM bezalako programek genero arrakala duten zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematikako (STEM) ikasketak eta lanbideak jorratzen dituzte, hau da, emakumeen presentzia txikia dutenak eta neskentzat ezkutatuak izateko edo haiei pizgarriak kentzeko joera sozial nabarmena dutenak. Beraz, ez dituzte A-arteak modu espezifikoan lantzen, ezta STEM arlo guztiak ere.
Batzuek uste dute halako ekimenek mutilak baztertzen dituztela, eta defendatzen dute haiekin landu beharko litzatekeela zaintzarekin lotutako lanbideetara hurbiltzea. Ez hori bakarrik, jakintzarekiko interesa sortu beharko litzatekeela, oro har, eta ez arlo espezifiko bati lotuta, bai neskentzat, bai mutilentzat. Ados gaude, eta, aldi berean, badakigu ekimen txikiek ezin dutela helburu handirik hartu eta horrelako gai asko eta konplexuak jorratu. Nire ustez, ekimen osagarri eta koordinatu ugari behar dira aurrean dugun erronka eta beharrizan multzo konplexu honi ekiteko. Inspira STEAM bateragarria eta osagarria da “Inspira Zaintza”-rekin, gizonezkoak zainketetan inplikatzearen eta alderdi hortaz arduratzearen garrantzia sozializatzen duen ekimenarekin, ez bakarrik lanbide gisa, baita familia eta gizarte lan gisa ere.
Laburbilduz, horrelako ekimenen helburua da gazteek, baina, batez ere, neskek informazio gehiago izan dezaten STEM arloen inguruan: zer diren, zer ikasketa eta lanbide diren, arlo horietan erreferentziazko emakumeak ezagutzeko; eta, bestalde, izan ditzaketen baldintza eta aurreiritzi okerrak ezabatzeko, arlo horiekiko interesa sustatzea eta, horrekin guztiarekin, beren etorkizuna askatasunez aukeratzea. Guztira ere, hezkuntzako erronka ugari eta konplexuei egindako ekarpen xume bat baino ez da.
Ezin diegu erronka guztiei proiektu bakar batekin heldu. Baina gizartearentzat eta jendearentzat garrantzitsua den erronka bat har dezakegu ardatz, eta ahalegin eta gogo handiz lan egin.