Plastikoak burukomin handiak sortu ditu kutsaduraren testuinguruan, materiala sortzen denetik, zabor bilakatzen den arte, asko kutsatzen duelako. Izan ere, hondakin gehien sortzen duen bigarren materiala da, paperaren eta kartoiaren atzetik, baina salbuespen batekin: paperaren eta kartoiaren % 72,9a birziklatzen da, eta plastikoaren kasuan, zifra hori % 48an ainguratuta geratzen da.
Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak (OCDE) aditzera eman zuenez, urtero 460 milioi tona plastiko ekoizten dira. 2006az geroztik, Europako hondakin plastikoen birziklapena bikoiztu egin den arren, ekoiztu den plastiko guztitik 8 milioi tona birziklatzen dira, % 9 alegia.
Koronabirusak eragindako pandemiak ez zuen egoera hobetu, erabilera bakarreko plastikoen kontsumoa handitzea eragin zuen, osasun- eta higiene-premiek sortutakoak. Gainera, pertsona askok erosketak online egitea erabaki zuten, produktuak bidaltzeko erabili ziren bilgarriak gehiagotuz.
2006az geroztik, Europako hondakin plastikoen birziklapena bikoiztu egin den arren, ekoiztu den plastiko guztitik 8 milioi tona birziklatzen dira, % 9 alegia
San Diegoko Unibertsitateko Merkataritza Elektronikoko Zentroak egindako ikerketa baten arabera, Estatu Batuetako merkataritza elektronikoa % 44an hazi zen aurreko urteko aldi berarekin alderatuta. Halere, garrantzitsua da kontuan hartzea ehuneko horiek aldatu egin daitezkeela herrialdearen eta produktu edo zerbitzu espezifikoen arabera.
Produktu gehiago erosteak zabor gehiago sortzearen eskutik dator. Pertsona bakoitzak urtero sortzen dituen plastikozko hondakinak 221 kilokoak dira Estatu Batuetan, 114 kilokoak OCDEko Europako herrialdeetan, eta 69 kilokoak, batez beste, Japonian eta Korean.
Europatik Espainiara
Duela bi urte plastiko hondakinen etengabeko hazkundea geldiarazteko asmoz, Europar Batasunak zenbait neurri argitaratu zituen. Modu horretan, 2021eko uztailaren 3tik aurrera, plastikozko platerak, mahai-tresnak, lastotxoak, globo-makilatxoak eta erabilera bakarreko plastikozko kotoizko makilatxoak ezin dira merkaturatu EBko estatu kideetako saltokietan. Halaber, neurri hori poliestireno hedatuko edalontziei, elikagai-ontziei eta edariei eta plastiko oxodegradagarrizko (partikula mikroskopikoetan deskonposatzeko gehigarriak dituzten plastikozko ontziak) produktu guztiei aplikatzen zaie.
Baina araudi horren aplikazioa bereziki laxoa izan da. Neurriaren letra txikiak estatu kideei helarazten zien beren legea antolatzeko erantzukizuna, baita EBren beraren eskakizunak zabaltzeko ere. Herrialde bakoitzak bere araudiari hasiera emateko azken eguna 2023ko urtarrilaren 1a zen. Espainiako Gobernuak ontziei eta ontzi-hondakinei buruzko errege-dekretua aurrera eraman zuen, Ekonomia Zirkularrerako Hondakinei eta Lurzoru Kutsatuei buruzko Legeak (apirilaren 8ko 7/2022) ezarritakoa betez.
Espainiako Gobernuak ontziei eta ontzi-hondakinei buruzko errege-dekretua aurrera eraman zuen [...]. Bi zerga berri sortu zituen, tokiko-ogasunek bilduko dituztena
Zentzu horretan, birziklatu ezin diren plastikoen gaineko zerga berria sortu du, foru ogasunek bilduko dutena, betiere plastikozko ontziak Araban, Bizkaian, Gipuzkoan edo Nafarroan egiten badira. Zergaren zergapekoaren eragina, plastikoa duten ontziak fabrikatzearen, inportatzearen edo erkidego barruan eskuratzearen gainekoa da. Era berean, zerga-oinarria osatuko du zergaren xede diren produktuetan jasotako birziklatu gabeko plastiko kopuruak. Kilogramotan adieraziko da, eta zerga-tasa 0,45 euroko kilogramokoa izango da.
Pausoa batzuentzat, kolpea besteentzat
Zerga berriak aldebiko erreakzioak sustatu ditu. Ekologistak Martxan elkarteko Joserra Otegik aipatu du gutxiegi dela, baina “jartzen duten mota honetako lehenengo zerga izan da, eta aurrerapauso bat da”. Aldiz, Christian Palaciosek, Frutifresh moztutako frutak plastikozko ontzietan saltzen dituen enpresako ordezkariak, adierazi duenez “kolpe gogorra izan da, tarrinetan, ontzietan, paletizatzeko filmetan eta abarretan igoerak dakartzalako”. Izan ere, “kosterik gabeko material birziklatuaren ehunekoa handitzen saiatzen ari gara, baina ez da hain erraza”.
Fabrikatzailearen erantzukizuna izango da aitortu beharreko plastikozko pisua kalkulatzea, baita zergaren autolikidazioa ere, hau da, 0,45 euro kilogramo bakoitzeko.
Joserra Otegi: “Jartzen duten mota honetako lehenengo zerga izan da, eta aurrerapauso bat da”
Zerga hau ez dela momentu onenean iritsi azaldu du Palaciosek. Izan ere, “inflazioaren eta Ukrainako gerraren ondoriozko prezioak negoziatzen ari gara oraindik”, eta azpimarratu du garrantzitsua dela gogoratzea enpresek urtero ordaintzen dutela kartoiaren, zuraren, beiraren, plastikoen eta abarren kontsumoari buruzko puntu berdearen zerga. Otegik berretsi du, ordea, “kutsatzen duenak ordaintzen du” printzipioari erantzuten diola.
B plana
Lege berria martxan jarrita, aldaketak egiteko tarte gutxi. Frutifreshekoen esanetan, "zaila dirudi material alternatibo bat aurkitzea. Populazioak birziklapenaren garrantziaz jabetuko delakoan gaude”. Ildo beretik, Ekologistak Martxanekoak gehitu du merkeagoa dela plastiko berria sortzea, birziklatzea baino.
Hala ere, Nafarroako Naitec zentro teknologikoak bultzatutako Zero Plastics proiektuan, plastikozko ontzientzako alternatibak bilatu dituzte kartoizko ontziak erabiliz. Geruza anitzekin, estaldura biodegradagarriak eta birziklagarriak dituztenak, elikagaiaren kontserba onena bermatu ahal izateko.
Lege berriak ezartzen du 400 metro koadrotik gorako elikagai-dendek, gutxienez, %20 erabili beharko dute soltean saltzeko
Lege berriak ezartzen du 400 metro koadrotik gorako elikagai-dendek, gutxienez, %20 erabili beharko dute soltean saltzeko. Horretarako, kontsumitzaileek onartu beharko dute ontzi berrerabilgarriak erabiltzea, eta haiek arduratuko dira ontzi horiek egokitzeaz eta garbitzeaz. Joserra Otegiren hitzetan, zabor gutxiago sortzeko erreminta ona da soltean erostea, eta horretaz ekoizlea arduratu behar dela dio. Azken erabakia, kasu horietan, norberak izan dezake.