Jasangarritasunari lotutako ibilbidea garatu du Adriana Uribesalgok enpresa munduan. Gradua amaitu zuenetik oraindik hamarkada bat igaro ez bada ere, ibilbide oparoa izan du donostiarrak. BIzitzeko modu jasangarriei buruzko dibulgazioa egiteaz gain, Ekomodoren sortzaileetako bat izan zen, bulegoetako materiala birziklatutako plastikoz egiten dituen enpresa ezagunekoa, alegia, eta duela urtebete baino gutxiago erronka berri bati aurre egitea erabaki zuen: kafe kapsulak birziklatzeko Kafea.Eco proiektura gehitu zen arduradun gisa. Baina zer da bere hitzetan jasangarritasuna? Bere ibilbidearen errepasoa egiteaz gain, egun euskal enpresek jasangarritasunarekin duten harremanari buruz ere hausnartu du.
Badirudi egun 'modan' dagoen hitza dela jasangarritasuna, horrek dakartzan arrisku guztiekin.
Nik beti esaten dudan bezala: orain egia da modan dagoela, baina, egia esan, jasangarritasuna tsunami bat da. Eta badator. Indartsu etorriko da, eta orain arte ezagutzen dugun guztia aurretik eramatera, suntsitzera. Jasangarriak ez diren enpresek itxi egin beharko dute, edo penalizazio pila izango dituzte. Ikusi besterik ez da orain gertatu dena tenperaturarekin-eta.
Bestalde, foro garrantzitsuetan hitz egin da bai enpresek, bai pertsonek, geroz eta gehiago hartu beharko dugula kontuan gure CO2 aztarna. Ez da itxurakeria. Alegia, hemen dago, eta luzerako, gainera. Dena den, egia da enpresa batzuek asko esan eta gutxi egiten dutela. Edo egiten duten gutxi hori asko goraipatzen dutela. Beraz, hor garrantzitsua da azpimarratzea benetan jasangarria denean, normalean hiru ezaugarri betetzen direla: batetik, inoiz ez dute esango ehuneko ehunean jasangarriak direnik, normalean jasangarria zarenean, jakin ohi duzulako bide luzea duzula oraindik egiteko; bestetik, oso modu gardenean jartzen duzu zure webgunean-edo zure enpresan zein modutan laguntzen duzun, eta gainera zifrra errealak emanda; eta azkenik, enpresa jasangarriek zuri buruz ondo hitz egingo dute. Hiru ezaugarri horiek betetzen ez badira, normalean ez da benetan jasangarria izaten enpresa. Askotan gertatzen da hau. Egia da ia erakunde guztietan badagoela oso jende arduratua, eta benetan parte hartu nahi duena jasangarritasunari lotutako proiektuetan edo gauzak egin nahi dituena. Baina oso gutxi dira.
Eta zer da zuretzat jasangarritasuna?
Niretzat da, batez ere, hiru gauza hartzea kontuan: lehenengoa, jasangarritasunak berdea izan behar du, hau da, gure ingurugiroa kontuan izan behar du; bigarrena, ingurugiro horretan bizi diren izakiak aintzat hartu behar ditu, alegia, ez bakarrik pertsonak, animaliak ere; eta hirugarrena, ekonomikoki bideragarria izan behar du. Ez die zor bat utzi behar hurrengoei. Gainera, enpresa jasangarria ez da beti gobernuz kanpoko erakunde bat izan behar.
Nondik datorkizu zuri honi lotutako grina eta interesa?
Txikitatik izan dut oso konexio indartsua naturarekin. Beti bizi izan naiz zuhaitzekin eta animaliekin kontaktuan. Gainera, nire familian oso garrantzitsua izan da bai jasangarritasuna, bai ingurugiroa, eta segur aski horregatik betidanik helarazi didate natura disfrutatzeko irrika hori. Beti kontatzen dut, baina izeba oso eredu polita da eta pertsona garrantzitsua da niretzat. Bera itsas-biologoa da. Sei edo zazpi urterekin, nik izurde zaindari izan nahi nuen. Orain hori esatea ez da batere polita, zoo batean bizitzeak esan nahi duelako, eta hori ez zait batere gustatzen. Baina hori nuen buruan, abentura bizitzea, animaliekin bizitzea. Gero, heldu egiten zara, ikusten duzu nolakoa den mundua benetan, eta pentsatzen duzu agian ez dela zure esparrua. Gainera, Biologian ez naiz inoiz ona izan.
"Jasangarritasunak berdea izan behar du, hau da, gure ingurugiroa kontuan izan behar du; ingurugiro horretan bizi diren izakiak aintzat hartu behar ditu, alegia, ez bakarrik pertsonak; eta ekonomikoki jasangarria edo bideragarria izan behar da"
Naturarekiko pasioa betidanik izanda ere, erabaki zenuen LEINN —Lidergo, Ekintzailea eta Berrikuntza Gradua— ikastea, enpresa eta ekintzailetzari lotutakoa. Zergatik aldaketa hori?
Bueno, ez zen aldaketa bat izan. Niri beti enpresa giroa asko gustatu izan zait. Egia da naturarekin oso harreman ona izan dudala, baina haurra nintzenetik nire enpresa txikiak izan ditut. Edo, behintzat, nire proiektuak egin ditut. Hortaz, LEINNeko eredua ikusi nuenean, pentsatu nuen niretzat hori perfektua zela. Gainera, beti izan naiz ipurtarina. Gauzak egitea gustuko dut.
Hirugarren mailan, jasangarritasunarekin zerikusia zuten proiektuekin lan egiten hasi nintzen. Laugarren mailan, Gradu Amaierako Lanenrako, guztiz jasangarria zen proiektua garatu nuen. Hor gertatu zen bi arloen arteko lotura.
Ekomodo izan zen lehen proiektu hori?
Polita da kontatzea nondik datorren Ekomodo. Laugarren mailan hasi nintzen proiektu bat egiten Eko-REC izeneko enpresarentzat. Bertan, hamabi proiektu jasangarri eraman nituen aurrera. Horietako batean, sortu zen ideia bat, kide batzuekin batera, [ordenagailu] fundak-edo egiteko. Hain justu, Aritz [Gartzia] sartu zen praktikak egitera, proiektua aurrera eramateko, eta hiruroi ideia paregabea iruditu zitzaigun aurrera egitea. Beraz, enpresa barruan hasi ginen, eta azkenean enpresatik banandu ginen.
Negozio unitate gisa hasi zen, beraz?
Bai. Barne-ekintzailetza proiektu gisa hasi ginen, eta ondoren start-up bat sortu genuen.
"Niri beti enpresa giroa asko gustatu izan zait. Egia da naturarekin oso harreman ona izan dudala, baina haurra nintzenetik nire enpresa txikiak izan ditut. Edo, behintzat, nire proiektuak egin ditut"
Hori sortu zenean, zein zen ekonomia zirkularrari loturiko egoera Euskal Herrian?
Gipuzkoan, adibidez, beti izan da eredu bat non jasangarritasuna asko mugitu eta lagundu den, azken hau Aldundiaren aldetik. Baziren laguntzak eta ereduak proiektua garatzea errazten zutenak. Egia esan, oso ekosistema positiboa genuen hau aurrera egiteko.
Zergatik uste duzu bihurtzen dela enpresa erreferente bat?
Ekomodo ez da oso enpresa handia. Oraintxe bertan sei bat lagun daude. Baina oso enpresa handiekin egin du lan. Gainera, bertako kideek oso aipamen garrantzitsuak jaso dituzte, ingurumenari lotutakoak. Esaterako, Aritzek [Gartzia, zuzendari orokorra] Urteko Ekintzaile Gaztearen Saria jaso zuen iaz, Espainia mailakoa. Nire ustez, ez dago hori baino sari garrantzitsuagorik arlo horretan. Horrek garrantzia ematen dio ez soilik Gipuzkoa mailan, baizik eta EAE eta Espainia mailan ere.
Duela urtebete beste proiektu baten hasi zinen. Nolatan aldatzeko erabaki hori?
Ekomodoko beste bazkideekin batera hartutako erabakia izan zen. Ikusi genuen Ekomodok, zuen egiturarekin, aurrera jarraitu ahal zuela. Lana eginda utzi nuen, ekipoa berregin zen, eta ikusi genuen taldekide guztientzat oso aukera ona izan zitekeela.
"Ekomodo ez da oso enpresa handia. Oraintxe bertan sei bat lagun daude. Baina oso enpresa handiekin egin du lan. Gainera, bertako kideek oso aipamen garrantzitsuak jaso dituzte, ingurumenari lotutakoak"
Kafea.Econ hasi zinen lanean. Zertan datza?
Ekogras enpresaren barruan sortutako proiektu bat da. Ekograsek olio begetala birziklatzen du. 3.000 puntu baino gehiago dauzka. Enpresako zuzendari orokorrak ikusi zuen aukera dagoela kafe kapsulak birziklatzeko. Momentuan ez zen horri lotutako ezer egiten, eta benetako arazoa dira. Plastikozko birziklapeneko makinetan sartzen direnean, azkenean oso material desberdinak dituzte, eta arazoak sortzen dira banatzerakoan. Hala, pentsatu zuen sortzea sistema bat non modu bananduan birziklatu zitezkeen kapsula horiek. Ni bezalako profil bat bilatzen ari ziren horretarako, eta hala hasi nintzen lan egiten.
Nola laguntzen ari da lehenago garatutako ibilbideak orain zauden lanean?
Jakinduria pila ekarri dut nire ibilbideari esker. Batez ere, gauzak egiteko moduari buruzko, eta jasangarritasunari loturiko oinarri handi eta interesgarri bat dudalako, nire ustez. Horrek bermatzen du askoz begirada irekiagoa izatea askotariko soluzioak bilatzeko, ez bakarrik hemen, baizik eta makina berri bat behar bada, atzerrian bilatzeko edo dena delakorako. Alegia, ez bakarrik barrualdera begira, baizik eta kanpora ere. Eta gainera, jasangarritasuna konplexua da. Gauza asko hartzen ditu barnean. Horiek guztiak ikusi ahal izatea eta enpresa mapa barruan sartu ahal izatea nire lehengo lanak emandako zerbait da.
Zein zentzutan da konplexua jasangarritasuna?
Zati asko dira: CO2a, materiala... Eta esan daiteke dena bizitza-zikloaren parte dela. Produktu eta zerbitzu guztiek bizitza-ziklo bat dute. Eta ziklo horretan askotariko gauzak daude. Adibidez, produktu baten bizitza hiru urtekoa bada, hiru urte horietan material batzuk erabiliko dira sortzeko, erreparatzeko eta birziklatzeko, eta prozesu horretan aztarna utziko dute. Gauza horiek guztiak kontuan hartzea oso garrantzitsua da.
"Jakinduria pila ekarri dut nire ibilbideari esker. Batez ere, gauzak egiteko moduari buruzko, eta jasangarritasunari loturiko oinarri handi eta interesgarri bat dudalako, nire ustez"
Zein puntutan dago proiektua?
Herri eta hiri askotan gaude. Gipuzkoan, ia herri eta hiri guztietan. Donostian, adibidez, 44 ontzi daude kapsulak jasotzeko. Eta guretzat garrantzitsua da Hego Euskal Herriko hiriburu guztietan izatea. Une honetan, esan bezala Donostian gaude batez ere; Bilbo, Gasteiz eta Iruñea falta zaizkigu. Eta horiek guztiak bermatzean, kanpoan ere eskaintza egitea da gure asmoa.
Udalerrietan zaudetela esatean, esan nahi duzu kapsula bilketa egiten duzuela, edo ondoren birziklatutako kapsulekin egin dezakezuen hiriko altzariez ere hornitzen dituzuela hiri eta herriak?
Soilik bilketari buruz. Hiriko altzarien parteari dagokionez, badira zenbait tokitan, baina gutxiago. Azken batean, oraindik denbora gutxi daramagu jasotzen. Etorkizunera begira, guretzat ideala litzateke udaletxeak kapsula horiek jaso, eta bankuak, esaterako, zurez edo kanpotik ekarritako materialekin ordez, bertako materialekin egitea.
Txikitako Adrianak espero zezakeen orain duzun ogibidea bizimodu izango zuela?
Ez zuen ezta pentsatuko. Duela 15 urteko 'ni'-ari begira, oso arduragabea nintzen. Eta eskertu egiten dut. Fluxua niretzat oso garrantzitsua da, alegia, gertatzen denarekin mugitu edo aurrera egitea, eskertzea datorrena eta lan egitea. Eta nire ustez, abentura gogo horrek ahalbidetu dit egun hemen izatea.
"Fluxua niretzat oso garrantzitsua da, alegia, gertatzen denarekin mugitu edo aurrera egitea, eskertzea datorrena eta lan egitea"
Nola ikusten duzu zure burua profesionalki une honetan?
Lanak erronka berriak ematen dizkit egunero. Oso desberdina da enpresentzako produktuak egiten dituen start-up batean aritzea, edo, kasu honetan, produktua batez ere enpresa publikoentzako denean. Merkatua desberdina da, beste enpresa baten barruan dago, funtzionatzeko beste modu bat dauka. Ekomodon guk erabakitzen genuen guztia. Asko ikasten ari naiz. Eta niretzat oso garrantzitsua da egunero gauza berriak ikastea, eta proiektuarekin batera haztea.
Proiektuez harago, dibulgazioa ere egiten duzu. Zergatik da garrantzitsua zuretzat alderdi hori lantzea?
Podcastak-eta entzutea pila bat gustatzen zait. Eta ezagutza duen jendeari gustatzen zaio besteei erremintak ematea beraiek ere ikasteko, eta beren ingurua hobetzeko. Zentzu horretan, niretzat garrantzitsua da jasangarritasunaz eta enpresaz dakidan guztia besteei helaraztea.
Kontzientziari dagokionez, desberdintasunak ikusi dituzu jende gaztearen eta helduagoaren artean?
Ez nuke belaunaldika banatuko. Guztiz kontzientziatua dagoen jende gaztea ezagutu dut, baita kontrakoa ere. Eta gauza bera jende helduagoarekin. Esango nuke badagoela jendea kontzientziatuagoa dagoena, eta esaten duena: munduan gauzak gaizki daude, eta nire esku dauden gauzak konponduko ditut. Eta beste batzuk diote: munduan arazoak daude, eta ezin dut ezer egin, munduko arazoak direlako. Beraz, nire ustez, badira mundua aldatu nahi duten pertsonak, eta hausnartu edo horretarako lan egin nahi ez dutenak. Hori ez da adin kontua, izaera eta jakin min kontua baizik.
"Oso desberdina da enpresentzako produktuak egiten dituen start-up batean aritzea, edo, kasu honetan, produktua batez ere enpresa publikoentzako denean. Merkatua desberdina da, beste enpresa baten barruan dago, funtzionatzeko beste modu bat dauka"
Zein da egun jasangarritasunari loturiko egoera Euskal Herriko enpresa munduan?
Oso eredu politak ditugu. Oso enpresa giro ona dugu jasangarritasun alorrean lan egiteko. Automozioko, makina-erremintako... enpresak ditugu. Horiek garrantzia handia dute produzitzeko, eta ikusten ari dira geroz eta kontzientzia handiagoa dutela. Hortaz, Euskal Herrian, eta Gipuzkoan, zehazki, eredu politak ditugu. Arlo hauetan lan egiteko toki pribilegiatuan gaude. Asko dagoela hobetzeko? Noski. Baina bide onetik goaz, eta horrek aukera ugari ematen ditu honetan lan egiteko.
Eta zer da hobetzeko dagoena?
Bizi izan ditugun krisiekin —koronabirusarena, adibidez— eta datozenekin, gauzak oso epe motzera ikusten ditugu. Jasangarritasunari lotutako estrategia epe luzekoa izan behar da. Duela gutxi, Gipuzkoako Foru Aldundiko ingurumen sailetik eta Naturklima fundaziotik atera zuten txosten bat non ikusten zen hemendik 50 urtera zeintzuk izango diren puntu garrantzitsuenak aldaketa klimatikoari aurre egiteko lan egiteko. Oso alderdi garrantzitsuak jaso ziren. Baina inoiz ez dugunez hain epe luzera inoiz begiratzen, pentsamendua da: nik orain zergatik egingo dut inbertsio bat hiri edo herri bezala esandakoa hemendik hamar edo hamabi legegintzalditara gertatuko bada. Garrantzitsua da egingo den horrek kontuan izatea nola biziko diren herritarrak hemendik 30 urtera. Esango nuke horrelako gauzak falta direla. Bestalde, gauza txikiak aldatzeak laguntzen du. Beti adibide bera jartzen dut, baina lagunduko luke Donostiako portuan zakarrontzi handi batzuk jartzea asteburuetan jendeak zakarra hor botatzeko. Askok diote normalean lurrera botatzen dela zakarra. Nik uste dut jendeak lurrean uzten dituela gauzak ez dagoelako tokirik zakarrontzietan. Aldaketa txiki horiekin kontzientzia hartzen da. Gauza txiki horiek ere egin behar dira, ez soilik gauza handiak, hiritarren kontzientzia bultzatzen duelako. Zentzu horretan, garrantzitsua da nire ustez estrategia egitea bai arlo makroan eta epe luzekoan, baina baita mikroan ere, jendeak parte hartzeko. Ez dut esaten erraza denik, baina buelta eman behar diegu.
Pandemiak bultzatu duen epe motzeko ikuspegia aipatu duzu, baina era berean krisi horrek, energiari lotutakoak, lehengaiei lotutakoak... Jasangarritasunari eta aldaketa klimatikoari loturiko kontzientzia areagotu du, edo lehendik zetorren?
Bagenuen, eta orain inposatzen ari gara. Gizartearen parte batek beti izan du kontzientzia hori, baina, esan bezala, orain inposatu egingo digute. Azkenean, garrantzitsua da kontuan edukitzea. Ikusten ari gara aldaketa klimatikoak eragin handia izango duela ziur asko datozen urteetan. Hori kontuan ez edukitzeak ez du zentzurik.