Herrialde bateko ekonomia ulertzen saiatzen garenean, BPG Barne Produktu Gordina finantzen egoeraren nondik norakoak erakusten dizkigun iparrorratz fidagarri bezela azaltzen zaigu. Batzuetan enigma asmaezin dirudien arren, benetan herrialde bateko jarduera ekonomikoari dagozkion sekretuak erakusten dizkigun aurkibide gisa ikusi behar dugu.Gakoa da ondo ulertzea. Beraz, Barne Produktu Gordina ulertzeko bidean jarriko gara.
Funtsean BPGa herrialde batean aldi jakin batean sortutako ondasun eta zerbitzu guztien balio monetarioaren batura da. Nazioak sortutako aberastasunak betetzen duen motxila bezalakoa da. Goizean gozatzen dugun kafetik gaua argiztatzen duen energia elektrikora, transakzio guztiak zifra monumental horretan elkartzen dira. BPGaren geruzak banatuta, adierazle hori zifra soil bat baino askoz gehiago zergatik den aztertu daiteke.
BPGaren formula magikoa
BPGaren kalkulurako hiru metodo erabiltzen dira. Lehenengoa, gastuaren metodoa: herrialde batean denbora tarte batean egindako azken gastu guztien balioa batzean datza. Gastu horien barruan sartzen dira familien eta enpresen kontsumoa, kapital ondasunetako inbertsioa, ondasun eta zerbitzuetako gastu publikoa eta esportazio eta inportazioen saldo garbia. Metodo horrek ekonomiaren eskari agregatua islatzen du. Pentsatu herrialde batean, familia batek 200.000 euroko etxe berria erosi duela, enpresa batek 50.000 euroko makineria berria erosi duela, gobernuak 100.000 euro inbertitu dituela errepide berriak eraikitzeko, eta esportazioak 20.000 eurokoak izan direla eta ez dela inportaziorik egon. Gastu horiek guztiak batuz kalkulatuko litzateke BPGa: 200.000 + 50.000 + 100.000 + 20.000 (esportazioak-importazioak) = 370.000 euro.
Bigarrena, diru-sarreraren metodoa da: herrialde batean ondasunak eta zerbitzuak ekoizteagatik denboraldi batean sortutako diru-sarrera guztien balioa batzean datza. Diru-sarrera horiek ekoizpen faktoreen jabeei dagozkie, hala nola lanari, kapitalari, lurrari eta teknologiari. Horietan, soldatak, irabaziak, errentak eta interesak sartzen dira. Kanpora bidalitako errenta garbia ere kontuan hartzen da. Metodo horrek BPGaren banaketa eragile ekonomikoen artean nola gauzatzen den islatzen du. Demagun herrialde batean enpresa batek milioi bat euroko diru-sarrerak dituela urtebetean. Diru-sarrera horietatik 400.000 euroko soldatak, 50.000 euroko interesak, 200.000 euroko irabaziak eta 50.000 euroko alokairuak ordaintzen ditu. Diru-sarrera horiek guztiak batuz kalkulatuko litzateke BPG: 400.000 + 50.000 + 200.000 + 50.000 = 700.000 euro.
Funtsean BPGa herrialde batean aldi jakin batean sortutako ondasun eta zerbitzu guztien balio monetarioaren batura da. Nazioak sortutako aberastasunak betetzen duen motxila bezalakoa da
Hirugarrena, balio agregatuaren metodoa da: herrialde batean denboraldi batean sortutako azken ondasun eta zerbitzu guztien balioa batzean datza. Ondasun eta zerbitzu horiek sektore ekonomikoen arabera sailkatzen dira, hala nola nekazaritza, industria eta zerbitzuak. Balio agregatua lortzeko, produkzioaren balioari tarteko kontsumoen balioa kentzen zaio. Ekoizpenarekin lotutako zergak eta dirulaguntzak ere kontuan hartzen dira. Metodo horrek ekonomiaren eskaintza agregatua islatzen du. Demagun enpresa batek 10 euroko kamisetak egiten dituela eta 100 ale saltzen dituela 15 euroko prezioan. Balio erantsi gordina 500 eurokoa izango litzateke (15 - 10 = 5 euroko balio erantsia unitateko, sortutako 100 unitateez biderkatuta). Enpresak 300 euroko materialak erosi baditu, balio erantsi garbia 200 eurokoa izanen da (500 - 300 = 200 euro). Balio hori gainerako balio erantsi gordin eta garbietara gehituko litzateke, BPGa lortzeko.
BPGa kalkulatzeko hiru metodoak elkarren arteko harremana dute, guztiek magnitude bera neurtzen baitute: herrialde bateko ondasun eta zerbitzuen ekoizpen osoaren balio monetarioa denbora-tarte batean. Aldatzen dena balio hori neurtzeko modua da, gastuaren, balio agregatuaren edo sarreraren arabera. Baina azken emaitzak bat etorri behar du, errealitate ekonomiko bera ikusteko hiru modu baitira.
BPGa kalkulatzeko hiru metodoek [...] magnitude bera neurtzen dute: herrialde bateko ondasun eta zerbitzuen ekoizpen osoaren balio monetarioa denbora-tarte batean. Aldatzen dena balio hori neurtzeko modua da, gastuaren, balio agregatuaren edo sarreraren arabera
Hiru metodoen arteko harremana hobeto ulertzeko, analogia bat erabil dezakegu. Demagun kaxa batean zenbat diru dagoen jakin nahi dugula. Barruan dauden billeteak eta txanponak konta ditzakegu (diru-sarreraren metodoa), sartu den dirua batu eta atera dena ken dezakezu (gastuaren metodoa), edo barruan dauden objektuen balioa kalkula dezakezu eta horiek egiteko erabilitako materialen kostua ken dezakezu (balio agregatuaren metodoa). Hiru metodoek emaitza bera emango dizute, baina bakoitzak informazio desberdina erabiltzen du.
Herrialde bateko ekonomiaren isla
BPGak herrialde bateko aberastasuna neurtzen du. Hori dela eta herrialde horretako ekonomiaren eboluzioaren adierazle izaten da BPGa. Barne Produkto Gordina goruntza badoa herrialdea aberatsagoa denaren seinale izango da eta alderatnziz beheraka badoa arazo ekonomikoen adierazle izaten da. Betiere kontutan eduki behar dira BPGa kalkulatzeko metodoek bere gabeziak dituztela; herrialde baten egoera erreala aztertzeko BPGaz aparte beste adierazle batzuk ere kontutan edukitzea komeni izaten da. Baina lehen begirada batean herrialdearen egoera erakusten digu BPGak.
BPG osasungarria izatea garrantzitsua da hainbat arrazoirengatik: herrialde baten tamaina eta ahalmen ekonomikoa adierazten ditu, eta horrek eragina du herrialde horren boterean eta nazioartean duen eraginean.
BPG herrialde bateko finantza tenperatura neurtzen duen termometro ekonomikoa da. BPG osasungarria izatea garrantzitsua da hainbat arrazoirengatik: herrialde baten tamaina eta ahalmen ekonomikoa adierazten ditu, eta horrek eragina du herrialde horren boterean eta nazioartean duen eraginean. Herrialde baten hazkunde ekonomikoa islatzen du, eta horrek ekoizpen, errenta, enplegu eta inbertsio handiagoa eskatzen du. Herrialde eta eskualdeen arteko garapen eta ongizate ekonomikoa alderatzeko aukera ematen du, baita politika ekonomikoen eragina ebaluatzeko ere.
Beste gizarte eta ingurumen adierazle batzuekin lotuta dago, hala nola hezkuntzarekin, osasunarekin, pobreziarekin edo iraunkortasunarekin.
BPGtik haratago
BPG adierazle ahaltsua den arren, ez du historia osoa kontatzen. Kontuan hartu beharreko zenbait muga ditu. Batetik, ez du populazioaren ongizate ekonomikoa zuzenean neurtzen. Adibidez, ez ditu kontuan hartzen errentaren banaketa, ingurumenaren kalitatea edo ordaindu gabeko lanen balioa, hala nola etxeko lana.
Bestetik, ez du neurtzen azpiko ekonomia edo merkatu ofizialetik kanpo egiten den ekoizpen ekonomikoa, hala nola, beltzean lan egitea edo zergak ordaindu gabe ondasunak eta zerbitzuak trukatzea. Horrekin batera, ez du kontuan hartzen sortutako ondasun eta zerbitzuen kalitatea. Adibidez, erraz hausten diren eta maiz ordeztu behar diren ondasun asko sortzen badira, horrek BPG handituko du, baina ez du nahitaez ongizate ekonomikoa hobetuko.
Betiere kontutan eduki behar dira BPGa kalkulatzeko metodoek bere gabeziak dituztela; herrialde baten egoera erreala aztertzeko BPGaz aparte beste adierazle batzuk ere kontutan edukitzea komeni izaten da
Azkenik, BPGak ez ditu kontuan hartzen produkzio ekonomikoarekin lotutako gizarte eta ingurumen kostuak. Adibidez, erregai fosiletatik energia asko sortzen bada, horrek BPGa handitu dezake, baina klima aldaketan ere lagun dezake.
Muga horietatik at, BPGak adierazle ekonomiko garrantzitsua eta erabilgarria izaten jarraitzen du herrialde baten produkzio ekonomikoa neurtzeko. Hala ere, garrantzitsua da muga horiek kontuan hartzea BPGaren datuak interpretatzean eta beste adierazle osagarri batzuk erabiltzea gizarte baten ongizate ekonomikoa ebaluatzeko. Adibidez, Giza Garapenaren Indizea (GGI), gizarte bateko bizitzaren ikuspegi osoagoa ematen duena.