AEBeko merkatuak jarraitzea interesgarria da beti. Izan ere, AEB munduko ekonomiarik handiena da. 2021. urtean bere BPGa ia 23 trilioi dolarrekoa izan zen, bigarrena den Chinakoa baino %1,5 gehiago. Merkatu kapitalizazioa kontuan izanez, AEBkoa munduko handiena da. %230ko merkatu kapitalizazio ratioa dauka bere BPGrekiko —ondoren, Kanada eta Japon dira, hurrenkera horretan—
Wall Street merkatal erdigunea da mundu mailan. Nola gauzatzen du Wall Streetek eragin hori AEBetako ekonomian bertan? Hiru eratara. Lehenenik, wealth effect deritzona edo aberastasun pertzepzioa. Hori inportantea izango da gaur egungo inflazioaren erronkari aurre egiteko. Kontsumitzaileak aberatsagoak sentitzen diren heinean, gehiago kontsumitzen dute. Autore batzuen iritziz, ostera, —nobel saridun Robert Shiller bera— aberastasun efektu hori nabarmenagoa da higiezinen (etxebizitzen) prezioen booma gertatzen denean finantza merkatuetan akzioak gori-gori daudenean baino. Bigarrenik, merkatuek ekonomian eragiten dute, kontsumitzaileen konfiantzan eraginez. Kontsumitzaileek eta negozio-gizonek etorkizuna konfiantzaz ikusten badute, gehiago kontsumituko dute, eta kontuan izan behar da kontsumo gastuak AEBeko BPGren ia %70 suposatzen duela. Hirugarrenik, merkatuak eragina du negozioetan inbestitzerako orduan. Merkatuak gorantz doazenean (bull) konpainiek bere akzio garestituak erabili ditzakete kapitala handitzeko, eta kapital hori erabiliko dute bai aktiboak edo bai konpetitzaileak bereganatzeko. Horrek ekonomia hobetzera darama, eta enplegu gehiago sorrarazten du.
Garai onak direnean, ekonomia eta finantza merkatuen arteko erlazioak elkar-eragin positiboa du. Baina ziurgabetasun garaietan bien arteko harremanak eragin okerrak izan ditzake. Akzio merkatuen erorketa bortitzak (gaur egun bezala), aldiz, atzeraldiaren adierazletzat hartzen da. Dena den, ez da beti betebeharreko baieztapena.
"Inflazioa %2an mantentzen denerako diru politika gogortzeak behar luken baino kalte gehiago egin izango du". 1980tik gaur egunera, Erreserba Federalak ez ditu tasak hain azkar inoiz igo"
Abuztuan Ingalaterrako Bankuak aurreratu zuen Erresuma Batuko ekonomia atzeraldi batean sartuko zela, eta 2023 urtearen bukaerara arte iraungo zuela gutxienez. AEBeko Erreserba Federalak ez du horrelakorik adierazi momentuz. Horren ordez, langabezia %3,7tik %4,4era igoko dela adierazi du, eta Erreserba Federaleko kideen gehiengoaren arabera, 2023. urtea bukatzerakoan funtsen tasak %5etik hurbil ibiliko dira. Orain inbestitzaileen buruhaustea da pivota (tasen igoera politikaren aldaketa) noiz emango den eta tasen jaitsiera hasiko den momentua asmatzea.
Historiari erreparatuta, Paul Volcker Erreserba Federaleko presidente izan zen —1980-1982ko— garaiari erreparatzen zaio momentu honetan, egungo egoerarekin parekotasuna duen heinean. "Inflazioa %2an mantentzen denerako diru politika gogortzeak behar luken baino kalte gehiago egin izango du". 1980tik gaur egunera, Erreserba Federalak ez ditu tasak hain azkar inoiz igo.
Inflazioak behera noiz?
Zenbat denbora igaroko da inflazio tasa berriz %2ra heldu arte? Aditu guztiak ez datoz bat, eta badira ikuspuntu baikorragoak eta ezkorragoak. Lehenengoen ustez, zenbait seinalek erakusten dute inflazioa dagoeneko menperatzen ari dela. Seinale horiek honakoak dira: lehengaien prezioak jaisten ari dira; batez besteko errenta jaisten ari da alokairu berrietan; konpainia gehienek prezioak ezartzeko duten boterea igo baino, beheranzkoan ari da; ekonomia tendentziak adierazten dituen PMI erosketa kudeatzaileen indizearen arabera, zerbitzuen prezioak bere gailurraren azpitik daude; PMI indize beraren arabera, manufakturen prezioak ere gailurraren oso azpitik daude; errepidetik garraiatzen den kargaren gaineko tasak maiatzean markatu zuten puntu altuenaren azpitik daude, nahiz eta oraindik altu izan; itsasontziz garraiatzen den kargaren gaineko tasak ere aurreko krisiaren osteko hamarkadan ohizkoak ziren tasetara bueltatu dira; bigarren eskuko autoen prezioak ere jaisten ari dira (ez bezain espero azkar); inportatzen den oinarrizko inflazioa negatiboa izan da azken hiru hilabeteko hilabete bakoitzean; batez besteko orduko lansaria igotzen ari da, baina prezioen igoera baino astiroago; kontsumitzaileentzako inflazio igurikimena beheranzkoa da; eta, azkenik, ekoizleen oinarrizko prezioen indizea (PPI) ere altua da baina bere maximoen azpitik.
Ezkorragoen ustez, baina, AEBko Erreserba Federalak inflazioa kontrolatzeko ahaleginean oztoporik nagusiena kontsumitzaileak dira; lan merkatu sendoaren eta pandemia osteko aurrezpenen ondorioz, kontsumitzen ari dira oraindik.
Inork ez daki AEBeko kontsumo sendotasunak noiz arte iraun dezakeen. Askorentzat ona den egoera hau, Erreserba Federalaren inflazioa kontrolatzeko ahaleginean ez da mesedegarria
Lan merkatuan, azken datuen arabera, langile kaleratzeak gutxitzen ari dira berriz ere. Pandemiaren ostean, konpainiek langileak berriro kontratatzeko izan zituzten zailtasunak kontutan hartu, eta egoera arrunt batean ohikoa izango zenaren kontra langileria eusten saiatzen ari dira. Beraz, nahiz eta diru politika gogortu kontsumitzaileek euren lanpostuak eta soldatak mantentzen ari dira. Eta kontsumitzen jarraitzen dute.
Bestalde, aurrekoan aipatu bezala, aberastasun efektuak eta pertzepzioak inflazioaren beherakadan eragina izango duenaren itxaropena dauka Erreserba Federalak; aktiboen prezioak behera egin duten heinean (sekulako jaitsiera izan dute burtsek), jendea txiroago sentitu eta gutxiago gastatuko duenaren itxaropena. Baina Robert Shiller nobeldunak dioen bezala, aberastasun pertzepzio hori, akzio edo bonuen aberastasunean baino, higiezinen eta etxebizitzen prezio igoeretan nabaritzen da gehiago. Inork ez daki AEBeko kontsumo sendotasunak noiz arte iraun dezakeen. Askorentzat ona den egoera hau, Erreserba Federalaren inflazioa kontrolatzeko ahaleginean ez da mesedegarria, eta, beraz, tasen igoera handiagoa eta denboran luzeagoa izango litzateke.
Iraulitako 'yield curve'
Ekonomia eta finantza merkatuen arteko erlazioaren beste adierazle bat yield curve delakoa da. AEBeko 10 urteko iraupena duen treasury —AEBko ogasunak emititutako zorra— sariaren eta 2 urteko iraupena duenaren artean dagoen diferentziala. Momentu honetan 10 urterako emititutakoaren errendimendua 2 urtetara igorritakoa baino baxuagoa da. Egoera normalean, 10 urtera altuagoa izan beharko litzateke denbora luzeago batean arrisku gehiago daudelako bono hori duenarentzat. Kurba iraulita dagoenean, orain bezala, eta epe laburreko errendimendua epe luzeagokoarena baino altuago baldin bada askotan atzeraldi baten adierazlea da. Esanguratsuena da momentu honetan, eta azken 40 urtetan lehenengo aldiz , bien arteko diferentzial irauliak 50 bpak (oinarrizko puntuak) gainditu dituela. Horrek ondorio latzak dakarkie bonuen eta oro har errenta finkoaren merkatuei.
Treasuryek eta, orokorrean, zor publikoak azken 40 urteetan izan duten beherako tendentzia bukatu dela esan dezakegu. Bonoen balorazioan aplikatzen den matematika kontuan hartuz, haien errendimendua baxua denean (azken hamarkadan bezala), tasen igoerak bonoen prezioan sekulako beheranzkoa eragiten dute. Hori gertatu da aurten; 1961etik, bonoetan inbestitu dutenentzat (eta oraindik urtea bukatzear dagoela kontuan hartuz), azken sei hamarkadatako urterik txarrena izaten ari da.
Treasuryek eta, orokorrean, zor publikoak azken 40 urteetan izan duten beherako tendentzia bukatu dela esan dezakegu
Mugimendu bortitzak ematen direnean, arrisku sistemikoaren mamua agertzen da. Sistema konplexu batean, bere mekanismoaren osagairen baten hutsegiteak kate eraginaren ondorioz, kalte orokorra eragin dezake. Erresuma Batuan errenta-finkoaren merkatuak izan duen jaitsierak (ikusi EnpresaBIDEAn Niko Cuencak Zergen gurpil zoroan idatzitakoa) hango pentsio-planak kinka larrian jarri ditu; plan horretatik eratorritakoak erabiliz apalankatu diren heinean, orain arteko errentagarritasun txikiari etekin handiagoa lortzeko.